Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Kozmoloji - 13: Kozmolojik Parametreler ve Belirlenme Yöntemleri

Kozmoloji - 13: Kozmolojik Parametreler ve Belirlenme Yöntemleri
3 dakika
189
  • Özgün
Tüm Reklamları Kapat
Kozmolojinin en önemli problemlerinden biri, kozmolojik parametrelerin hassas bir biçimde ölçülebilmesidir. Çünkü elimizdeki teorileri sınamanın en iyi yolu, teorinin bize verdiği denklemlerin, gözlemlerle ne kadar iyi bir biçimde örtüşüğünün test edilmesinden geçer. Gelişen teknolojiyle birlikte günümüzde oldukça hassas ölçümler yapabilsek de, bazen farklı yöntemlerin farklı sonuçlar vermesi, ortada hala gözden kaçırdığımız bazı detaylar olduğunu göstermektedir. Elbette bunun önüne geçmek, daha çok araştırma yapabilmek adına, daha çok teknolojik yatırımdan geçiyor.
Bu sefer bir değişiklik yapıp, durumu bu yazıda anlatmıyoruz. Çünkü bu konuda gözlemsel kozmolojiye giriş kitabı tadında bir diploma çalışması yaptık ve bunu artık sizlerle paylaşıyoruz. İşin içerisinde merakınızı bolca giderebileceğiniz kadar detay var. Aynı zamanda içinde yer alan konuların çoğu hakkındaki bilgiye de kozmoloji yazı dizimizden ulaşabilirsiniz. Burada kısaca, çalışmamızda değindiğimiz konulardan bahsedeceğim. Dilerseniz bir satır aşağıdaki bağlantıdan, doğrudan çalışmanın PDF haline ulaşarak okumaya başlayabilirsiniz.
Okumak için: Evrenin Gözlemsel Özellikleri: Kozmolojik Parametreler ve Belirlenme Yöntemleri (Aşağıdaki view full text kısmına tıklayın)

Kozmolojik Parametreler

Aslında tanımlanmış bir hayli fazla kozmolojik parametre bulunuyor. Fakat biz yalnızca; Hubble sabiti, evrenin yaşı, evrenin yoğunluğu (karanlık madde, baryonik madde ve karanlık enerji) ve kozmik mikrodalga arkaplan ışımasına değindik. Konuların her biri birbirinden bağımsız olarak ele alınabilecek nitelikteler. Fakat yine de en baştan sona doğru okumanız, daha rahat anlamanızı sağlayacaktır. Aşağıda konu başlıklarını listeliyorum ki, özellikle bu konularda detay arıyorsanız, buradan bakıp, ilgili bölüme ulaşabilmeniz kolay olsun.
  • Uzaklık merdiveni (Tanımı ve örnekleri)
  • Çeşitli uzaklık belirleme yöntemleri
    • Kinematik yöntemler (paralaks)
    • Değişen yıldızlar (Cepheid, RR Lyrae)
    • Tip Ia süpernovalar (en uzak mesafeyi ölçebildiğimiz yöntem)
    • Tully-Fisher ilişkisi ve temel düzlem (galaksilerin kendisini kullanarak uzaklık ölçümü)
  • Hubble sabiti (Tanımı ve ilgili denklemler, tarihlere göre yapılan ölçümler ve değerleri)
    • Cepheid değişenleri ile Hubble sabitinin belirlenmesi (teori ve hesaplar)
    • TRGB yöntemi ile Hubble sabitinin belirlenmesi (teori)
    • Tip Ia süpernovalar ile Hubble sabitinin belirlenmesi (teori ve örnek)
    • Sunyaev-Zel'dovich etkisi ile Hubble sabitinin belirlenmesi
    • Carnegie-Chicago Hubble Program (CCHP) ve çeşitli ölçümlerin birbiri ile kıyaslaması, olası çelişkilerin tespiti
  • Evrenin yoğunluğu (Toplam yoğunluğu ve onu oluşturan alt birimlerinin yoğunluğu)
    • Friedmann denklemleri (teorisi, alan denklemlerinden yoğunluk parametresinin elde edilişi)
    • Yoğunluk parametreleri (karanlık madde, karanlık enerji, baryonik madde)
    • Galaksilerin dönme eğrileri
    • Çekimsel merceklenme
    • Kozmolojik sabit ve karanlık enerji
  • Evrenin yaşı (teorisi, bolca denklem ve grafikler)
    • Küresel kümeler kullanılarak yaş tayini (anakol ayrılma yaşı, beyaz cüce soğuması)
    • Nükleokozmokronoloji (radyoaktif maddelerin bozunumlarından yaş tayini)
  • Kozmik mikrodalga arkaplan ışıması (CMBR) (Teorisi, gözlemi ve hesaplamaları)
    • Sayı yoğunluğu ve baryon-foton oranı
    • CMB kuvvet tayfı (analizin nereden geldiği, kısacası CMB'ye bakarak kozmolojik parametreleri nasıl anlıyoruz sorusunun cevabı, biraz matematik içeriyor)
Eğer bazı yerlerdeki matematik sizi yoruyorsa, bu kısımları atlayarak sözel kısımları da okuyabilirsiniz. PDF'i dilediğiniz gibi indirebilir, çıktısını alabilirsiniz. Takıldığınız yerde bize ulaşmayı unutmayın! Keyifli okumalar.
Kaçıranlar için indirme bağlantısı: Evrenin Gözlemsel Özellikleri: Kozmolojik Parametreler ve Belirlenme Yöntemleri (Aşağıdaki view full text kısmına tıklayın)


Kozmoloji konularını detaylı olarak ele aldığımız başlıklara yazı dizilerimize giderek ya da aşağıdaki bağlantılardan ulaşabilirsiniz.

1. Kozmoloji – 0: Kozmoloji (Evren Bilimi) Nedir?
2. Kozmoloji – 1: Evrenin İlk Üç Dakikası
3. Kozmoloji – 2: Kozmolojik İlke – Homojenlik ve İzotropi
4. Kozmoloji – 3: Robertson-Walker Metriği
5. Kozmoloji – 4: Kozmik Uzaklık Merdiveni
6. Kozmoloji – 5: Evrenin Geometrisi
7. Kozmoloji – 6: Evrenin Yoğunluğu
8. Kozmoloji – 7: Evrenin Yaşı
9. Kozmoloji – 8: Hubble Sabiti
10. Kozmoloji – 9: Son Saçılma Yüzeyi ve Foton Ayrışması
11. Kozmoloji – 10: Kozmik Mikrodalga Arkaplan Işınımı (CMBR)
12. Kozmoloji – 11: CMB Kuvvet Tayfı
13. Kozmoloji – 12: Genel Görelilik Teorisinin Gözlemsel Testleri
14. Kozmoloji – 13: Kozmolojik Parametreler ve Belirlenme Yöntemleri
15. Kozmoloji – 14: Gökada Dönme Eğrisi
16. Kozmoloji – 15: Çekimsel Merceklenme
17. Kozmoloji – 16: Aktif Galaksi Çekirdeği (AGN)


Ögetay Kayalı
Kapak Görseli: Ahmet Kale
Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
0
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 0
  • Tebrikler! 0
  • Bilim Budur! 0
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 19/03/2024 09:10:49 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/12617

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Bellek
Genel Görelilik
Maske Takmak
İklim Değişikliği
Bilim İnsanları
Kök Hücre
Antibiyotik
Mers
Araştırmacılar
Nükleer Enerji
Evrim Ağacı
Böcek Bilimi
Çekirdek
Siyah
Avcı
Temel
Gıda Güvenliği
Uterus
Çevre
Amerika Birleşik Devletleri
Çiçek
Film
Karar Verme
Kuş
Demir
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ö. Kayalı. Kozmoloji - 13: Kozmolojik Parametreler ve Belirlenme Yöntemleri. (14 Eylül 2018). Alındığı Tarih: 19 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/12617
Kayalı, Ö. (2018, September 14). Kozmoloji - 13: Kozmolojik Parametreler ve Belirlenme Yöntemleri. Evrim Ağacı. Retrieved March 19, 2024. from https://evrimagaci.org/s/12617
Ö. Kayalı. “Kozmoloji - 13: Kozmolojik Parametreler ve Belirlenme Yöntemleri.” Edited by Ögetay Kayalı. Evrim Ağacı, 14 Sep. 2018, https://evrimagaci.org/s/12617.
Kayalı, Ögetay. “Kozmoloji - 13: Kozmolojik Parametreler ve Belirlenme Yöntemleri.” Edited by Ögetay Kayalı. Evrim Ağacı, September 14, 2018. https://evrimagaci.org/s/12617.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close