Medusa, Yunan mitolojisinde yılan saçlı, gözlerine bakanı taşa çeviren ölümcül ve ölümlü bir dişi canavardır. Bu yazımızda da içerdiği ışıltılı ve kıvrımlı gaz iplikleriyle Medusa’nın yılanlı saçlarına benzeyen ve adını ondan alan Medusa Bulutsusu’na bir bakacağız.
İlk olarak 1955 yılında George Ogden Abel tarafından keşfedilen Medusa Bulutsusu, yaşlı bir gezegenimsi bulutsudur. 1980’lere kadar bir süpernova kalıntısı olduğu düşünülen bu bulutsu, Abell 21 ve PK205+14.5 isimleriyle de bilinir. Yaklaşık 1500 ışık yılı kadar uzaklıkta, İkizler Takımyıldızı’nın güneyinde bulunan Medusa Bulutsusu yaklaşık 4 ışık yılı genişliğinde bir alana yayılmıştır.
Gezegenimsi bulutsular, yıldızların yaşamlarının son evrelerinde kütlelerini kaybetmeleriyle dış katmanlarını uzaya saçmaları sonucu oluşurlar. Aynı şekilde Medusa Bulutsusu’nun bu oluşumuna, kırmızı devden beyaz cüceye dönüşen yıldızın dış katmanlarını bırakması sebep olmuştur. Bu beyaz cüce, bulutsu oluşumunun sağında mavi renkte parlayan bir yıldız olarak görülebilir. Aslında Medusa Bulutsusu ve oluşumuna sebep olan beyaz cüce Güneş’imizin de nihai sonunun nasıl olacağını temsil ediyor olması açısından önemli bir bulutsudur.
Medusa Bulutsusu 4 ışık yıllık geniş bir alana yayılmış olduğundan yüzey parlaklığı çok düşüktür. Kadir değerinin +15.99 ila +25 arasında olduğu düşünülmektedir. Medusa Bulutsusu’nun genişleme hızı saniyede yaklaşık 50 kilometredir. Bu, bir süpernova kalıntısının genişleme hızına kıyasla çok düşük bir hız. İşte tam da bu nedenle Medusa Bulutsusu’nun ancak 1970’li yıllarda içerdiği maddelerin hızı hesaplanınca bir süpernova kalıntısı olamayacağı anlaşılmaya başlanmıştı.
Medusa Bulutsusu’nun hilal benzeri kıvrımlı bir yapıda olmasının sebebi ise hayatının son aşamasına gelen yıldızının içerdiği maddeleri dış uzaya belirli aralıklarla, aşama aşama atmasıdır. Medusa Bulutsusu’nun büyüleyici yapısına yakından ve detaylı bir bakış atmak isterseniz aşağıdan ESO’nun VLT (Çok Büyük Teleskop) ile aldığı görüntüleri izleyebilirsiniz.
https://www.youtube.com/watch?v=xnbeJUxqYB4
Not: Ana görsel Medusa Bulutsusu’nun ESO’nun Şili’deki “Çok Büyük Teleskop” ile aldığı en ayrıntılı ve en net görüntüsüdür. Fotoğrafı asıl boyutlarında görüntülemek isterseniz buraya tıklayabilirsiniz.
Kemal Cihat Toprakçı
Referanslar
1. <http://www.robgendlerastropics.com/Medusatext.html>
2. <http://eso.org/public/turkey/news/eso1520/>
3. <http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-id?protocol=html&Ident=Medusa+Nebula>