Araştırmacılar ilk kez, göktaşı sonucu hayatını kaybeden bir insanın varlığına dair güvenilir kayıtlar buldular.
TC Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü’nde bulunan çeşitli belgelere göre, 22 Ağustos 1888’de, Irak’taki Kürdistan bölgesinde yer alan Süleymaniye şehrine düşen meteorit, bir kişinin felç olmasına neden olurken, bir başkasının ise hayatına mal oldu.
Araştırmacılara göre bu, meteorit darbesi kaynaklı ölümün ilk bilinen kanıtı ve aynı zamanda arşivlerde keşfedilmeyi bekleyen daha başka kayıtların da olabileceğinin de işareti.
(Görsel 1)
Dünya, yıkılmaz bir hisar değil; sürekli olarak göktaşı bombardımanı altında. Her gün bu göktaşlarının milyonlarcasının atmosferimize girdiği tahmin ediliyor. Elbette bunların çoğu, atmosferden sağ kurtulamıyor. Yine de NASA’nın Fireballs veri tabanına göre, 1988’den beri en az 822 gök taşı, atmosferde patlayacak ve kalıntılarını dünyaya yağdıracak kadar büyüktü. Ayrıca bilim insanları, her gün 17 kadar meteorun dünya yüzeyine çarptığına inanıyor.
Bu yüzden, geçen onlarca yıl içerisinde bir kişinin, düşen bu göktaşı kalıntılarının çarpmasıyla ölmüş olacağını düşünebilirsiniz ancak tarihsel kayıtlarda garip bir şekilde bu olayın gerçekleştiğine dair güvenilir bir bilgi yok. 2013’te atmosferimizde patlayan ve 654 kilograma varan kalıntılar yağdıran büyük Chelyabinsk meteoriti bile hiçkimsenin ölümüne neden olmadı. Kaydedilen bütün hasarların nedeni, meteorun yaydığı şok dalgasıydı, meteoritin ya da parçalarının çarpması değil.
Popular Astronomy’de yayınlanan 1951 tarihli bir makaleye göre, tarihsel kanıt bulmaktaki zorluk “bu tip olayların eksikliğinden değil, başlıca, bu olaydaki kaya parçalarının gerçekten göktaşı olduğuna dair maddesel kanıt eksikliği ve açıklanan sansasyonel olayların hayatta kalanlarına veya görgü tanıklarına yapılacak eleştirel sorgulamanın imkansızlığıdır.”
2016 yılında Hindistan’daki bir patlama sonucu trajik bir şekilde hayatını kaybeden bir vatandaşın ölümü, dünya dışı sebeplerle gerçekleşen ilk ölüm olarak bildirilmişti. Ancak NASA’da çalışan uzmanlara göre, bu patlamanın nedeni dünya dışı etkenler değildi.
Bildiğimiz kadarıyla, göktaşı kaynaklı ölümler yok denecek kadar az. Bir göktaşı çarpmasının onaylanmış tek kurbanı, Ann Hodges adındaki bir kadın. 1954 yılında, kanepesinde uyurken çatısına düşen bir göktaşı, kalçasına denk gelerek yaralanmasına neden oldu. Düşen parçanın dünya dışından geldiği de doğrulandı.
1888 raporunu doğrulamak için elimizde hiçbir taş parçası olmamasına rağmen -görünüşe göre bir tane vardı ancak araştırmacılar bunu bulamadı- arşiv belgeleri son derece ikna edici.
Araştırmacılar olayı tanımlayan üç ayrı belge buldular. Bu belgeler yakın zamanda dijital arşive aktarıldı. Çevrilmesi zor bir Osmanlı Türkçesinde kaleme alınmışlardı ki bu da neden bu zamana dek keşfedilmediklerini açıklıyor.
Belgeler, yerel yöneticiler tarafından, olayı hükümete haber vermek amacıyla yazılmış mektuplardı. Mektuplar, günümüz takvimine göre 22 Ağustos, öğleden sonra saat 08.30’da gökyüzünde büyük bir ateş topu görüldüğünü bildiriyor.
Bu olaydan sonra, küçük bir köyde, meteoritler yaklaşık on dakika boyunca gökten yağmur gibi yağdı; bu olay, ismi bilinmeyen bir adamın ölümüyle ve bir diğerinin felç kalmasıyla sonuçlandı. Buna ek olarak, ekinlere zarar geldiği de rapor edilmişti ki bu da göktaşından kaynaklanan şok dalgalarının oluşturacağı sonuçla tutarlıdır.
Göktaşının irtifasını, hızını, boyutunu ya da yerini tam olarak bilmek imkânsız. Ancak araştırmacılar, göktaşının görüldüğü köylere bakarak parçaları Süleymaniye’deki piramit şeklinde bir tepeye varmadan önce göktaşının güneydoğudan doğru geldiğine inanıyorlar.
“Bu belgeler, resmi devlet kaynaklarından olduğundan ve yerel yetkililer tarafından kaleme alındığından, hatta sadrazam tarafından, gerçeklikleri hakkında en ufak şüphe duymuyoruz.”
Ekip hâlâ arşivleri tarıyor ve bu konu hakkında daha fazla bilgi edinmeye çalışıyor. Sultandan gelen bir yanıtın henüz düzenlenmemiş ve dijital ortama aktarılmamış olabileceğine ya da dijital ortamda hali hazırda var olan belgelerin henüz incelenmemiş olabileceğine inanıyorlar.
Araştırmacılar, bu bulgunun bilgimizde büyük bir boşluk olduğunu gösterdiğine dikkat çekiyorlar. Bunun tek nedeni tarihsel kayıtların muazzam büyüklükte olması ya da az çalışılmış olması değil; aynı zamanda İngilizce dışındaki dillerde yapılan çalışmaların azlığı.
Araştırmacılar, “Bu zorlukların üstesinden gelebilmek için özveri ile çalışmak ve tarihçiler, kütüphaneciler ve çevirmenlerle disiplinlerarası işbirliği yapmak zorunludur.” diye yazdılar.
Araştırma Meteoritics & Planetary Science’da yayımlandı.
Çeviren: Arya Elçi
Referans:
1. sciencealert, “We Have The First-Ever Credible Evidence of Someone Killed by a Falling Meteorite”
<https://www.sciencealert.com/we-finally-have-credible-evidence-of-someone-being-killed-by-a-falling-meteorite?fbclid=IwAR399LL1E6Ofv-LKXxBSk7elGpOGd8whjNfE1KeecQAV2BtlCzF8AtyLNO4>
Science Alert resmi sayfası:
https://www.sciencealert.com/
Görseller:
1. Meteorite Landlings
<https://ccsearch.creativecommons.org/photos/7735b5cd-4ebf-4a5a-b244-7ec291035327>
2. Unsalan et al., Meteoritics and Planetary Science, 2020
<https://www.sciencealert.com/we-finally-have-credible-evidence-of-someone-being-killed-by-a-falling-meteorite?fbclid=IwAR399LL1E6Ofv-LKXxBSk7elGpOGd8whjNfE1KeecQAV2BtlCzF8AtyLNO4>
