Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Spor Dünyasındaki Hurafelerin Kökeni Nedir?

Spor Dünyasındaki Hurafelerin Kökeni Nedir?
4 dakika
36
  • Özgün
Tüm Reklamları Kapat
Hollandalı efsane futbolcu Johan Cruyff, her maçtan önce takımının kalecisinin karnına tokat atardı. Başarılı tenisçi Serena Williams ise her servisinden önce topu beş defa sektirir. Bunlara benzer şekilde her maçtan önce tavuk yiyen, sahaya girmeden ilginç hareketler yapan, hatta müsabakanın yapılacağı alana büyü yapmaya çalışan sporcular bile bulunmaktadır.
Bu türden hurafeler elbette sadece spor dünyası ile sınırlı değildir. İyi şans getirsin diye tahtaya vurmak, merdiven altından geçmemek gibi hareketler günlük hayatta karşımıza çıkabilmektedir. Böyle ritüeller bazen iyi şans gibi motivasyonlara bile ihtiyaç duymaz. Mesela su kaynar kaynamaz çayı demlemek yerine bir dakika beklemek gibi neden yaptığımızı bilmediğimiz kendimize has davranışlarımız olabilir.
Peki bu hurafeler neden hayatımızda? Neden bu ritüelleri tekrar ediyoruz? Mantıksız inanışlarımızın doğurduğu hareketlerin ortaya çıkış sebebi nedir? Tüm bunların kökeni aslında hayvanların evrimsel mücadelelerinde yatıyor.

Hareketleri Tekrar Etmek

Düşünmeksizin yaptığımız şeyleri alışkanlık olarak adlandırırız. Alışkanlıklar kullanışlıdır, çünkü onları yapmak için zihinsel bir çaba harcamayız. Beyinlerimiz bu türden yeni rutinleri ortaya çıkaran mekanizmalara sahiptir. Aynı şekilde diğer canlılar da böylesi alışkanlıklar yaratmaya oldukça yatkındır.
Güvercinler bile batıl inanç kaynaklı davranışlar geliştirebilir. Bu durumu B. F. Skinner’ın ünlü çalışması açık bir şekilde göstermektedir. Skinner’ın deneyinde güvercin her 15 saniyede otomatik olarak yiyecek veren bir mekanizma bulunduran bir kafese konuluyordu. Başlangıçta güvercinin sıradan pasif davranışları gözlemlenebiliyordu. Elli dakika sonra ise kafes açılıyor ve güvercinlerin farklı davranışlar edindiği görülüyordu. Kuşlardan bir tanesi yiyecek sepetine bakmadan saat yönünde üç kez dönüyordu, bir diğeri ise kafasını sol köşeye sallıyordu. Açıkça ifade edilecek olursa bütün güvercinler belli ritüelleri tekrar tekrar yapıp durmaktaydılar.
Biz yiyeceğin güvercinlerin hareketlerinden bağımsız olarak verildiğini biliyoruz ama güvercinler bunu bilmiyor. Kendimizi güvercinin yerine koyarsak durumu daha iyi kavrayabiliriz. İnsanların dünyası, kafesler ve otomatik düzenekler hakkında pek bir şey bilmiyorsunuz. Kafesin içinde yürürken bir anda saat yönünde üç kez dönmeye karar veriyorsunuz ve tam o anda önünüzde yiyecek beliriyor. Bu durumda ne yapardınız? Muhtemelen o an yaptığınız hareketi tekrar ederdiniz. Hareketi sürekli yapardınız ve bir bakardınız ki işe yaramış, yine yiyecek gelmiş.
Hurafelerin bu kaynaktan geliştiğini belirtiyor Skinner.  Batıl inançlar zamanla davranışlarımıza nüfuz ediyor çünkü başarı anında ve öncesinde yaptığı hareketi tekrar etmeye meyilliyiz. Bu hareketlerin gerçekten etkili olup olmadığını göremesek bile bu şekilde davranıyoruz. Dünyadaki olayların nasıl meydana geldiğini anlamaya çalışıp buna uygun olarak hareket etmek yerine iyi bir şey olmadan önce yaptığımızı tekrarlamak daha kolay geliyor. Başka bir ifadeyle nedenleri boşverip “Bozulmadıysa, düzeltmeye çalışma!” prensibine sarılıyoruz.
Alışkanlığı Biçimlendirmek
Cambridge Üniversitesinden psikolog Tony Dickinson alışkanlıklara dair araştırmayı bir adım öteye götürdü. Dickinson fareleri yiyecek için bir kaldıraca basmak ve içecek için bir zinciri çekmek üzere eğitti. Hayvanlar şimdi hangi ödülü istediklerine karar verebiliyorlardı. Eğer deneyden önce su vermişseniz kaldıraca basma, yemek vermişseniz zinciri çekme işlemlerini yaptıkları görülüyordu.
Ancak bir noktada ilginç bir durum açığa çıkıyordu. Eğer hayvanlar, belli bir süre, hareketleri etkin bir şekilde öğrenecek kadar pratik yaparlarsa hareketin özel etkisini unutuyor gibi görünüyorlardı. Bu fazlaca pratiğin sonucu olarak, hayvanları deneyden önce besleseniz dahi yiyecek getiren kaldıraca bastıkları gözlenmekteydi. Fareler neticeyi düşünmeden herhangi bir fırsatı kaçırmamaya odaklı bir alışkanlık geliştiriyorlardı.
Tüm bunlar tanıdık geliyor mu? Bir psikologa göre pek çok insan ritüeli, Skinner’ın güvercinlerinin ve Dickonson’ın farelerinin otomatik olarak geliştirdikleri davranışlarla benzeşiyor. Gerçekte etrafımızdaki dünyaya bir etkisi olmadığı halde yapmaya devam ettiğimiz çokça hareket var.
Spor gibi şansın etkili olduğu bir konuda, başarılı olabilme adına herhangi bir hareketi tekrarlama meyli daha da artıyor. Bazı ritüeller sporculara oyundan önce ve oyun esnasında rahatlama yaşatabilir. Ancak bu ritüeller çay demleme örneğindeki gibi alakasızdır. Mesela Tiger Woods golf turnuvalarının son günlerinde kırmızı giyer, çünkü kırmızının kendisinin “güç rengi” olduğunu söyler. Beyzbolcu Wade Boggs eğer önceki gece tavuk yemişse daha iyi vuruş yaptığını iddia etmektedir. Futbolcu Kolo Toure soyunma odasından son çıkan kişinin kendisi olması gerektiğine inandığı için bir keresinde ikinci yarının başlangıcını kaçırmıştır. Tedavi olan bir takım arkadaşının tedavisini bitirip kendisinden önce sahaya çıkmasını beklediği için bu durum başına gelmiştir.
Bu alışkanlıkları başımızdan atamıyoruz çünkü eğer değişirsek neler olacağını görme riskini alamıyoruz. Ya da bir başka deyişle beynimizin antik hayvani kısımları bunu istemiyor. Evrimsel süreçte beynimize işlenmiş olan bu ritüeller tüm mantıksızlıklarına rağmen kafamızda yaşamaya devam ediyor.  Bir önceki durumda işe yaramış gibi görünen bir hareket bir hurafenin temellerini atabiliyor. Bu, uzun vadede işe yarayan evrimsel bir mekanizmanın mirasından başka bir şey değil aslında. Bir hurafenin, ritüelin saçmalığını fark etmek için ona biraz yakından bakmanız yeterli olacaktır.


Çevirmen:Mümin Can
Referanslar
1. BBC, Sporting superstitions: Why do we have them,
<http://www.bbc.com/future/story/20120327-why-do-we-have-superstitions>
Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
0
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 0
  • Tebrikler! 0
  • Bilim Budur! 0
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 19/03/2024 13:27:44 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/12771

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Bellek
Genel Görelilik
Maske Takmak
İklim Değişikliği
Bilim İnsanları
Kök Hücre
Antibiyotik
Mers
Araştırmacılar
Nükleer Enerji
Evrim Ağacı
Böcek Bilimi
Çekirdek
Siyah
Avcı
Temel
Gıda Güvenliği
Uterus
Çevre
Amerika Birleşik Devletleri
Çiçek
Film
Karar Verme
Kuş
Demir
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
M. Can, et al. Spor Dünyasındaki Hurafelerin Kökeni Nedir?. (29 Ağustos 2020). Alındığı Tarih: 19 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/12771
Can, M., Kayalı, Ö. (2020, August 29). Spor Dünyasındaki Hurafelerin Kökeni Nedir?. Evrim Ağacı. Retrieved March 19, 2024. from https://evrimagaci.org/s/12771
M. Can, et al. “Spor Dünyasındaki Hurafelerin Kökeni Nedir?.” Edited by Ögetay Kayalı. Evrim Ağacı, 29 Aug. 2020, https://evrimagaci.org/s/12771.
Can, Mümin. Kayalı, Ögetay. “Spor Dünyasındaki Hurafelerin Kökeni Nedir?.” Edited by Ögetay Kayalı. Evrim Ağacı, August 29, 2020. https://evrimagaci.org/s/12771.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close