Astronomi

Biyouydular: Uzay Serüveninde İlk Canlılar

Biyouydu (Biosatellite) kavramı, günlük yaşamda pek karşımıza çıkmayan bir terimdir. Biyouydular birçok amaç güdülerek tasarlandı. Son amaç insanın uzaya gönderilmesiydi. İlk olarak direkt insan göndermek yerine, Dünya koşullarında, insanla aynı şartlarda yaşayan canlılar gönderildi. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) 1957 yılında Sputnik* 2 uzay aracı ile Layka isimli ilk canlıyı gönderdi. Layka, 6 kilogram ağırlığında dişi Barker cinsinde bir köpekti. O dönemde insanların uzaydaki geleceği için başka canlıların gönderilmesi, etik tartışmalara yol açmıştı (günümüzde hayvanlar üzerinde yapılan deneylerin tartışıldığı gibi). Hatta dönemin SSCB’sinde Komünist Parti yayın organı olan Pravda’da* bu konuya dair bir çok eleştiri yazısı olduğu söylenir (söylentinin gerçekliğine dair kaynağa sahip değiliz).



Kuramsal olarak başarıya ulaşacağı düşünülen Sputnik 2, daha önceki deneyimler göz önüne alınarak daha başarılı bir proje olarak düşünülmekteydi. Fakat insan gönderilmemesinin temel nedeni, yer çekimsiz ortama canlıların adapte olup olamayacağı, ayrıca her ne kadar uzaya araç gönderme konusunda deneyimli olunsa da; gönderilecek ilk canlının geri dönüşü sırasında yaşanacak olumsuzluklardı. Layka, uzaya gönderilmeden önce seslerden korkmaması ve uzay yolculuğu sırasında henüz tecrübe etmediği fakat, roket içinde başına gelebilecek bir çok olay için çeşitli simülasyonlara tabi tutuldu.

Layka başarılı bir şekilde fırlatıldı, fakat dönemin Sovyet sözcüleri Layka’nın 6 gün sonra oksijensizlikten öldüğünü bildirdiler. Aradan uzun yıllar geçtikten sonra, “Sputnik and the Soviet Space Challenge” kitabını yayınlayan Assif Siddiqi, Layka’nın içinde bulunduğu rokette, bölünme sırasında arıza meydana geldiğini ve ölümünün bu sebeple meydana geldiğini ileri sürdü. Layka gerçekleştirdiği bu yolculukta, biyouydu projelerinin şekillenmesine, hatta insanlığın ilk kez uzaya çıkmasına yardımcı oldu. Birçok yönüyle başarıya ulaşan Sputnik 2 uydusu, yeni çalışmalar için Sovyet bilim insanlarını heveslendirdi ve hemen arkasından 1960’da iki köpek gönderildi.

250px-Laika_astronot
Layka (Laika)

Art arda gelen başarılı sonuçlar, artık biyouyduların asıl amacına ulaşmasını sağladı. 1961’de SSCB, uzaya ilk insanı gönderdi. Yuri Gagarin, Vostok 1  görevi ile atmosfer dışında, Dünya’nın yörüngesinde tur atan ilk insan oldu. Yuri Gagarin uzay aracı ile yükselirken nasıl olduğunu merak eden görevliye “çok ama çok iyi hissediyorum” diye cevap vererek uzayda ilk iletişimi kuran insan olmuştur. Başarılı “Dünya turu”nun ardından, inişini Türkiye üzerinden, Karadeniz açıklarından hızla Krasnodar’a yaptı. Yuri Gagarin, paraşütle düşmeden önce atlamış ve görevini tamamlamıştır. (Çeşitli söylentilere göre; uzaya hem SSCB hem Amerika Birleşik Devletleri (ABD), onlarca insan göndermiş, hem rekabette geride görünmemek hem de tepki almamak için, bu görevlerin başarısızla sonuçlandığından bahsetmedikleri söylenir.)



İki kutuplu dünyada soğuk savaş rüzgarları hakimdi. Soğuk savaş dönemi olarak adlandırılan dönemde, SSCB ve ABD; spor, sanat ve bilim dallarında rekabet halindeydi (silahlanma da rekabet unsuruydu). SSCB’nin uzaya toplamda 3 canlı göndermesini gurur meselesi haline getiren ABD, 1966’da ilk biyouydusunu fırlattı. Fakat Biosat 1 hiçbir yararlı veri elde edemedi. Arından gönderilen Biosat 2 ve Biosat 3 başarıya ulaşmıştı. Hatta Biosat 3 uydusuyla maymun gönderilmiş, fakat maymunun sağlığı bozulunca 8 saat yörüngede kaldıktan sonra, Biosat 3 yörüngeden çıkarılmış. NASA özellikle SSCB’nin uzaya insan gönderip başarıya ulaşmasının ardından hedefini Ay’a çevirmiştir. Apollo 11 görevi ile Neil Armstrong 1969’da Ay’a ayak basmıştır. Neil Armsrong’un “İnsan için küçük ama insanlık için dev bir adım” sözü efsaneleşmiş, hafızalara kazınmıştır. Biouydular  amaçlarına ulaştı hatta yeni ufukların açılmasına yardımcı oldu. Artık uzay turizmi dillendirilmeye başlandı. Bununla ilgili Virgin Galactic firması büyük yatırımlar yapmaktadır. 

Süleyman Yeşil

*Sputnik, Rusça’da yoldaş demek
*Pravda, SSCB’de komünizm propagandası yapan, Komünist partinin deklarasyonlarının, kongre kararlarının ve günlük politik söylemlerini yayınlayan yayın organıdır. Rusça’da “adalet” anlamına gelir.

Kaynaklar
http://nssdc.gsfc.nasa.gov/nmc/spacecraftDisplay.do?id=1957-002A
http://nssdc.gsfc.nasa.gov/nmc/spacecraftDisplay.do?id=1960-011A
http://rammb.cira.colostate.edu/dev/hillger/Biosat.htm
http://nssdc.gsfc.nasa.gov/nmc/masterCatalog.do?sc=1966-114A
http://nssdc.gsfc.nasa.gov/nmc/masterCatalog.do?sc=1967-083B
http://nssdc.gsfc.nasa.gov/nmc/spacecraftDisplay.do?id=1969-056A
http://www.jsc.nasa.gov/Bios/htmlbios/armstrong-na.html
http://www.virgingalactic.com/

Süleyman Yeşil

Eğlenceli bir insan.

Leave a Reply

Your email address will not be published.

Back to top button