Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Nükleer Fizik: Radyasyonun Biyolojik Etkileri 2

Nükleer Fizik: Radyasyonun Biyolojik Etkileri 2
4 dakika
238
  • Özgün
Tüm Reklamları Kapat
Biyolojik etkileri anlattığımız ilk yazımızda, bu etkilere sebep olan mekanizmaları incelemiştik. Şimdi ise bu etkileri sınıflandıracağız. Bu etkileri iki başlık altına toplayabiliriz.
  1. Akut Etki
  2. Geç Etki

1.Akut Etki

Çok kısa süre içerisinde gözlemlenebilen radyasyon etkileridir. Alınan doz miktarıyla doğru orantılıdır. Akut radyasyon sendromu olarak isimlendirilen bu etkiler, 3 başlıkta incelenebilir.
  1. Hematolojik Sendrom
  2. Gastrointestinal Sendrom
  3. Merkezi Sinir Sistemi Sendromu
Tüm bu kategorilerde ortak olarak aşağıdaki etkiler gözlemlenir:
a) Mide bulantısı - kusma
b) Yorgunluk
c) Ateşlenme
d) Kan değerlerinde değişim
Şimdi, yukarıda bahsettiğimiz sendromların her birisini tek tek inceleyelim.

1.1. Hematopoetik (Hematolojik) Sendrom

Etkiler genellikle kan oluşturan dokularda gerçekleşir. Eğer ki alınan doz 14 rad'dan daha yüksekse, kan değerlerinde değişim başlangıcı görülür. 25-50 rad arası dozlarda, kan değerleri ciddi değişim gösterir.
Beyaz kan hücreleri (lökositler), bağışıklık sisteminde kritik öneme sahiplerdir. Enfeksiyonlarla savaşırlar.  Kemik iliğinin zarar görmesiyle sonuçlanan bu etki sonrasında, kandaki beyaz kan hücresi miktarı hızlıca düşer. Kırmızı kan hücreleri ise
taşınmasından sorumludurlar.
kanda, ortalama
tane kırmızı kan hücresi bulunur.
Kırmızı kan hücrelerinin ortalama ömrü, beyaz kan hücrelerinin ömründen daha yüksektir. Bu sebeple, radyasyona maruz kalma sonucunda, kırmızı kan hücrelerinin sayısında değişiklik görülmesi, yaklaşık 1 hafta sonra başlar. Kemik iliğinin hasar görmesi, 200 rad seviyesinde başlar. 400-700 rad arasında ise, tam anlamıyla hasar gerçekleşir. Geri döndürülemez hasar ise, 750 rad ve sonrasında gerçekleşir. Eğer ki, beyaz kan hücrelerinin yaklaşık %30'unu oluşturan lenfosit sayısı, 500 mm³'ten aşağıya düşerse, 1-2 gün içerisinde ölüm gerçekleşir.

1.2.Gastrointestinal Sendrom

Eğer ki maruz kalınan doz 1000 rad ve üzerindeyse, kemik iliği ve bağırsak epitelinin tahrip edilmesi gerçekleşir. Şiddetli mide bulantısı, kusma ve ishal, maruz kalmadan kısa bir süre sonra görülmeye başlanır. Birkaç hafta içerisinde ölüm gerçekleşir.

1.3.Merkezi Sinir Sistemi Sendromu

Eğer maruz kalınan doz 2000 rad ve üzerindeyse, merkezi sinir sistemi tahrip olur. Birkaç dakika içerisinde bilinç kaybı yaşanır. Birkaç saat ya da gün içerisinde, ölüm gerçekleşir.

Diğer Akut Etkiler

Eğer maruz kalınan radyasyon 300 Röntgenden daha küçükse, ciltte kızarıklıklar görülür. Maruz kalınan radyasyon 300 Röntgenden daha büyükse, saç dökülmesi, ciltteki pigmentlerde bozulmalar görülür.

Tedavi

Radyasyonun beyaz kan hücrelerini azaltma etkisinden dolayı, kişiye antibiyotik verilir ve bu sayede enfeksiyonların önlenmesi amaçlanır. Yüksek dozda radyasyona maruz kalınmanın 1-2 hafta sonrasında kansızlık görülür. Kan nakli yapılması gerekebilir. Kemik iliğinin zarar görmesi sonucu, kemik iliği nakli gerekebilir. Ancak, 600 rad'dan daha yüksek dozlar için ne yazık ki başarılı bir tedavi yöntemi mevcut değildir.

2.Geç Etki

Radyasyona maruz kalmanın en tehlikeli yollarından birisi, solumak ve yemek yoluyla vücuda radyoizotop alınmasıdır. Vücuda alınan bu radyoizotoplar, vücuttaki bazı yapılardaki elementlerle kimyasal benzerlik gösterdiklerinden, bazı organ ve dokular tarafından emilimleri gerçekleşebilir.
Emilen radyoizotop, bozunmaya ve bu sayede de dokuya zarar vermeye devam edebilir. Bu etkiler, önceki yazımızda bahsettiğimiz genetik etkiler, kanser, katarakt ya da yaşam süresinin kısalması olarak karşımıza çıkabilir. Önceki yazımızda genetik etkileri incelediğimiz için, bu yazımızda diğer etkilere odaklanacağız.

2.1.Kanser

Radyasyon temelli kanser, radyasyona maruz kalındıktan 5-20 yıl arası bir sürede görülebilir.

2.2.Lösemi

Blast adı verilen, olgun olmayan kan hücrelerinin sayısındaki kontrolsüz artış anlamına gelir. Emilen dozun 100 rad/yıl'dan daha fazla olması durumunda, lösemi vakalarında artış olduğu gözlemlenmiştir.

2.3.Kemik Kanseri

, kimyasal özellikleri açısından
benzerlik gösterir. Bu sayede, kemiğin mineral yapısına katılabilirler. Bu katılma sonrasında, bozunumlarından açığa çıkan
vücutta birikir.

2.4.Akciğer Kanseri

Toprakta bulunan
, geçirdiği bozunum sonrasında, gaz halde bulunan bir element olan radon üretimine sebep olabilir. Havaya geçen bu radyoaktif izotopun, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı tarafından belirtilen maksimum konsantrasyonu, 1000 Bq/m³'tür. Solunum yoluyla vücuda alınması, akciğer kanserine sebep olabilir.

2.6. Katarakt

Parçacık hızlandırıcı laboratuvarlarında çalışan fizikçilerde, katarakt oranının arttığı gözlemlenmiştir. Bunun sebebi, çalışan bilim insanlarının, uzun süreler nötron ve gama radyasyonuna maruz kalmasıdır.
Radyaston, korneaya, irise ve göz lensine zarar verebilir. Bu sebepten, göz lensi opaklaşabilir ve ışık retinaya ulaşamaz.
200 raddan daha yüksek olan beta ve gama ışınımı dozlarında katarakt görülmesi mümkündür. Nötron, katarakt görülmesini daha da arttırıcı etkiye sahiptir. Bu sebepten dolayı, 15-45 rad seviyesinde maruz kalınan nötronlar, katarakt oluşumuna sebebiyet verebilir.

2.7.Zeka Geriliği

Doğmamış bir bebek, gelişiminin  8 ile 17. haftalarında radyasyona karşı oldukça savunmasızdır. 17. haftanın sonrasında beyin hücreleri bölünmeye devam etmedikleri için, radyasyon sebebiyle, beyin hücrelerinin sayısında azalma görülebilir.
Radyasyonun biyolojik etkilerini incelediğimiz bu iki yazımızda, radyasyonun insan vücuduna olan etkilerinin, doza bağlı olarak nasıl değiştiğini ve nükleer fiziğin "korkunç" yönünü sizlerle paylaşmış olduk.
Her ne kadar içerdiği fizik açısından bizleri oldukça etkilese bile, nükleer fizik ve nükleer enerji, gerekli güvenlik önlemleri alınmadığı sürece, son derece tehlikelidir.
Ege Can KARANFİL


Referanslar
  1. Prof. Dr. Selahattin Özdemir, Health Physics ders notları
  2. TeachNuclear, "Effects of Ionizing Radiation on DNA"
    <https://teachnuclear.ca/all-things-nuclear/radiation/biological-effects-of-radiation/effects-of-ionizing-radiation-on-dna/>
  3. TAEK, "İyonlaştırıcı Radyasyonun Biyolojik Etkileri"
    <http://www.taek.gov.tr/tr/kullanma-bulundurma-lisans%C4%B1/158-egitim-arastirma/bilgi-kosesi/radyasyondan-korunma/1052-iyonlastirici-radyasyonun-biyolojik-etkileri.html>
  4. LÖSEV, "Lösemi Nedir?"
    <https://www.losev.org.tr/v6/sayfa/losemi-nedir-31>
Kapak Görseli
<https://radiationtherapynews.com/2014/12/08/study-reviews-biological-effects-thz-wave-radiation/>
Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
0
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 0
  • Tebrikler! 0
  • Bilim Budur! 0
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/03/2024 03:54:27 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/12639

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
E. C. Karanfil, et al. Nükleer Fizik: Radyasyonun Biyolojik Etkileri 2. (8 Haziran 2019). Alındığı Tarih: 29 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/12639
Karanfil, E. C., Kayalı, Ö. (2019, June 08). Nükleer Fizik: Radyasyonun Biyolojik Etkileri 2. Evrim Ağacı. Retrieved March 29, 2024. from https://evrimagaci.org/s/12639
E. C. Karanfil, et al. “Nükleer Fizik: Radyasyonun Biyolojik Etkileri 2.” Edited by Ögetay Kayalı. Evrim Ağacı, 08 Jun. 2019, https://evrimagaci.org/s/12639.
Karanfil, Ege Can. Kayalı, Ögetay. “Nükleer Fizik: Radyasyonun Biyolojik Etkileri 2.” Edited by Ögetay Kayalı. Evrim Ağacı, June 08, 2019. https://evrimagaci.org/s/12639.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close