Popüler Bilim

NASA Dünya’nın Manyetik Alanındaki Giderek Büyüyen Anomaliyi Takip Ediyor

NASA’nın aktif olarak gözlemlediği Dünya’nın manyetik alanındaki tuhaf anomali ya da gezegenin üstündeki düşük manyetik yoğunluk bölgesi, Güney Amerika ve Güneybatı Amerika arasında yer alıyor.

Güney Atlantik Anomalisi olarak adlandırılan ve giderek genişleyen fenomen yıllardır bilim insanlarının, özellikle NASA’daki araştırmacıların ilgisini çekiyor. Anomali yüzünden manyetik alan şiddetinin azalması uzay ajansının uydularını ve uzay aracını, Güneş’ten gelecek yüklü parçacıklara karşı savunmasız kılıyor.

NASA tarafından Dünya’nın manyetik alanındaki bir ‘göçük’e ya da ‘çukur’a benzetilen Güney Atlantik Anomalisi (GAA) genellikle Dünyadaki hayatı etkilemiyor; ancak alçak yörüngede yol alırken anomalinin içinden geçmek zorunda olan Uluslararası Uzay İstasyonu ve yörüngedeki diğer uzay araçları için aynı şeyi söylemek zor.

Bu geçiş sırasında uydular, eğer Güneş’ten gelen yüksek enerjili fotonlarla çarpışırsa, anomalinin içindeki zayıflamış manyetik alan şiddeti, uydularda bulunan teknolojik sistemlerin kısa devre yapmasına ve arızalanmasına sebep olabilir.

Genelde bu rastgele çarpışmalar yalnızca düşük seviyedeki arızalara neden oluyor, ama önemli veri kayıplarına neden olma ya da ana parçalarda kalıcı hasar bırakma riski de taşıyorlar. Bu tehditler uydu operatörlerini uzay aracı anomali bölgesine girmeden önce, her seferinde aracın sistemlerini kapatmaya zorluyor.

NASA’nın uzaydaki bu tehlikelere karşı önlem almak istemesi GAA’nın takibe alınmasının nedenlerinden biri, öteki neden ise anomalinin sunduğu karmaşık ve anlaması güç fenomenleri araştırma olanağı. NASA’nın kapsamlı çalışmaları ve araştırma grupları olayı incelemek için dikkatlice planlanmış durumda.

“Aslında manyetik alan farklı akım kaynaklarının oluşturduğu alanların üst üste binmesidir.” diye açıklıyor NASA’nın Greenbelt, Maryland’teki Goddard Uzay Kalkış Merkez’inden jeofizikçi Terry Sabaka.

Ana akım kaynağın yerin kilometrelerce altında, Dünya’nın dış çekirdeğinde bulunan erimiş demir okyanusu olduğu düşünülüyor. Kütlenin hareket etmesiyle oluşturduğu elektriksel akım Dünya’nın manyetik alanını meydana getiriyor; ancak görünüşe bakılırsa ortaya çıkan manyetik alan homojen değil.

Afrika Büyük Düşük Sürüklenme Hızı Bölgesi denilen ve Afrika Kıtası’nın 2,900 kilometre (ya da 1,800 mil) altında bulunan geniş ve yoğun kaya rezervi, manyetik alan oluşumunu olumsuz etkiliyor ve Dünya’nın manyetik ekseninin eğimi yüzünden manyetik alanın belirgin bir şekilde zayıflamasına neden oluyor.

“Gözlemlenmiş GAA’yı bölgedeki dipol alan etkinliğinin azalmasının bir sonucu olarak da görebiliriz.” diyor NASA Goddard’tan jeofizikçi ve matematikçi Weijia Kuang.

“Spesifik olarak, GAA’nin bulunduğu yerdeki zıt kutuplanmış bölge hızla büyüyor ve manyetik alanın yoğunluğunun çevresinden daha düşük olmasına sebep oluyor.

Çok sayıda bilim insanı hala anomaliyi ve etkilerini tamamen anlamış olmasa da bu tuhaf fenomen ile ilgili yeni bilgiler açığa çıkmaya devam ediyor.

Örneğin, 2016 yılında NASA heliofizikçisi Ashley Greeley GAA’nın yavaşça kuzeybatı yönünde ilerlediğini ortaya çıkardı.

Aslında, GAA sadece hareket etmiyor. Daha önemlisi, fenomen ikiye ayrılma sürecindeymiş gibi görünüyor. Bu yıl araştırmacılar GAA’nın iki farklı hücreye bölünüyormuş gibi göründüğünü keşfettiler. Her biri merkezinde ayrı bir minimum manyetik yoğunluk noktası olan daha büyük anomalileri temsil ediyor.

Bunun GAA’nın geleceği için ne anlama geldiği bilinmiyor; ancak her koşulda anomalinin ortaya çıkışının yeni bir şey olmadığını destekleyen deliller mevcut.

Geçen ay yayınlanmış bir araştırmaya göre fenomen yakın zamanda ortaya çıkmış da değil. Dünya’yı 11 milyon yıldır etkiliyor olabilecek olay periyodik olarak ortaya çıkıyor.

Eğer gerçek bu ise, Güney Atlantik Anomalisi Dünya’nın manyetik alanının tamamen tersine döneceğinin (ki bu gerçekten olan bir şey) nedeni ya da habercisi değil.

Belli ki, hala cevaplanması gereken sorular var; ancak büyük manyetik tuhaflıkta neler olup bittiği göz önüne alındığında dünyanın en güçlü uzay ajansı tarafından takibe alındığını bilmek güzel.

“GAA yavaş hareket etmesine rağmen bazı morfolojik değişimler geçiriyor. Bu yüzden sürekli görevlerle onu gözlemlemeye devam etmemiz önem taşıyor.” diyor Sabaka.

“Çünkü ancak bu şekilde modeller yapabilir ve öngörülerde bulunabiliriz.”

Çevirmen: Zeynep Zengin
Editör: Ege Can Karanfil

Referans
1. ScienceAlert, “NASA Is Tracking a Vast, Growing Anomaly in Earth’s Magnetic Field”
<https://www.sciencealert.com/nasa-is-tracking-the-mysterious-evolving-anomaly-in-earth-s-magnetic-field>

Zeynep Zengin

Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Fizik lisans öğrencisi.
Back to top button