Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Aktif Galaksiler Nedir? Aktif Galaksi Çekirdekleri (AGN) Neden Önemlidir?

Aktif Galaksiler Nedir? Aktif Galaksi Çekirdekleri (AGN) Neden Önemlidir? Live Science
4 dakika
562
Tüm Reklamları Kapat

Aktif galaksiler, görüntü itibariyle herhangi bir morfolojik türden galaksiye benzeyen; fakat ışığın karakteristiği incelendiğinde bazı tuhaflıklar sergileyen ve bunlara sebep olan farklı fiziksel mekanizmalara sahip galaksilerdir. Bu cisimler merkezlerindeki çok küçük bir bölgeden, çok yüksek enerjili ışıma yayarlar. Aynı zamanda yayılan bu ışıma zamanla ciddi değişimler de gösterebilir. Bu özelliklerinden dolayı aktif galaksi çekirdeği olarak adlandırılırlar (bazen etkin galaksi de denir). Çünkü hem oldukça aktiftirler hem de aktif bölge, bir çekirdek denebilecek kadar ufak bir alandır. Işıktaki gün mertebesinde süren değişim ile birlikte, ışımanın kökeninin kara delik gibi sıkışık (kompakt) bir cismin sebep olduğu süreçlere dayandığı düşünülmektedir.

Galaksileri morfolojik olarak sarmallar (spiraller), eliptikler ve düzensizler olarak temelde üç gruba ayırabiliriz. Fakat bunun yanında bir de aynı morfolojik özelliklere sahip olup da fiziksel olarak farklılıklar gösteren galaksiler de bulunur. Bu sebeple sarmal, eliptik ve düzensiz ayrımı morfolojik bir sınıflandırma iken şu anda ele aldığımız konu fiziksel bir sınıflandırmadır.

Tüm Reklamları Kapat

Aktif Galaksilerin Özellikleri

Aktif galaksilerin özellikleri şöyle sıralanabilir:

  1. Aynı morfolojik türden galaksilerin çekirdeklerinden çok daha parlak ve çok daha sıkışıktırlar (kompakttırlar).
  2. Çekirdek bölgesinden yayınlanan salma çizgileri, normal yıldızlarda gördüğümüzden farklı bir kökene sahiptir.
  3. Sürekli ışınım ve salma çizgisi ışınımı zamanla bir değişim gösterir.
  4. Çekirdekten gelen sürekli ışınım, ısısal süreçlerce üretilmez; farklı bir kökene sahiptir.

Aktif Galaksi Türleri

Aktif galaksiler; kuasar, blazar, seyfert, radyo galaksiler ve LINER ("Low-ionization nuclear emission-line region") olarak temelde beş gruba ayrılır. Bunların her biri yukarıdaki dört koşulu sağlamaz, fakat en azından üçünü sağlar. Örneğin kuasarlar, seyfertler ve radyo galaksiler dördünü de sağlarken; LINER yalnızca 1, 2, 4 ve blazarlar da yalnızca 1, 3, 4'ü sağlar.

Tüm Reklamları Kapat

ResearchGate

Bir fikir ise (yukarıdaki figürde gösterildiği gibi), aslında bunların aynı cisimler olduğu, fakat onları farklı açılardan gördüğümüz için farklı cisimlermiş gibi gözlediğimiz üzerinedir. Lakin işin detaylarına inildiğinde durumun o kadar da basit olmadığı ortaya çıkar. Örneğin bu durum, neden kuasarların çoğunlukla daha uzakta olduğunu açıklamakta zorlanır.

Seyfertler

Seyfertler sarmal galaksi biçiminde görünür ve saniyede 1042-1045 erg'lik bir enerji çıkışına sahiptirler. Güneş için bu değer saniyede yaklaşık 1033 erg'dir. Yani Güneş'ten trilyon kat kadar fazla bir ışımaya sahip olabilirler. Evrendeki dağılımları, kuasarlar ile kıyaslandığında bize daha yakındır. Kuasarlar ile oldukça benzemeleri, daha düşük parlaklığa sahip olmalarına rağmen daha yakın olmaları ve bilinen galaksilerin toplamının %10'unu oluşturmaları sebebiyle oldukça çalışılırlar. İsimlerini ise 1943 yılında bu türü ilk defa tanımlayan Carl Keenan Seyfert'ten alırlar.

Seyfertlerin yalnızca %5'i radyo bölgede parlaktır. Gama ışını bölgesinde ortalama bir ışıma sergilerken, X-ışını bölgesinde ise oldukça parlaktırlar. Seyfertler temelde iki alt türe ayrılırlar ancak bunların yanında Seyfert 1.2, 1.5 1.8, 1.9 ve diğer türler olarak da gruplandırılırlar:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

  • Tip I Seyfert: Çekirdekten gelen görünür bölgedeki ışımaya ek olarak mor ötesinde ve X-ışını bölgesinde oldukça parlaktırlar. İki tür salma çizgileri gösterirler: Birkaç yüz kilometre saniyelik hızlara sahip genişlikte oldukça dar çizgiler ve yüz kilometre saniyeye kadar ulaşabilen geniş çizgiler. Geniş çizgiler, galaksiye enerjiyi sağlayan süper kütleli karadeliğin etrafındaki toplanma diskinden gelmektedir. Dar çizgiler ise, toplanma diskinde geniş çizgilerin geldiği bölgenin ötesinden gelmektedir. Her iki salma da oldukça güçlü bir biçimde iyonize olmuş gaz tarafından gelmektedir.
  • Tip II Seyfert: Kızılöteden de gözlendiğinde oldukça parlak görünen bir çekirdek bölgesine sahiptirler. Tayfları, yasaklanmış dar çizgiler ve güçlü dipol geçişlerinden kaynaklı geniş çizgiler gösterir.

Kuasarlar

Kuasar ismi "quasi-stellar object" (QSO) yani yarı-yıldızsı cisim kelimesinden türemiştir. Nokta kaynak gibi göründüklerinden dolayı, ilk gözlendiklerinde yıldız oldukları düşünülmüş, fakat uzaklıkları ve tayfları incelendiğinde yıldız olmadıkları ortaya çıkmıştır. İlginç bir şekilde diğer aktif galaksilere göre oldukça uzakta yer alırlar. Gözlenen en uzak kuasar z=7.085z=7.085 değerine sahiptir, bu da şu anlamı taşır: Bu kuasardan aldığımız ışık, evren yaklaşık 800 milyon yaşındayken yola çıkmıştır.

Kuasarlar merkezlerinde yer alan süper kütleli bir kara delik ve bunun etrafındaki toplanma diskinde bulunan gaz sayesinde enerjisini sağlar. Toplanma diskinde bulunan gaz zamanla karadeliğin üzerine doğru çöktükçe; X-ışını, moröte, görünür bölge, kızılöte ve radyo olmak üzere çeşitli dalga boylarından elektromanyetik ışıma yapar. En parlak kuasarlar, saniyede 1048 erg'lik bir enerji çıkışı oluşturabilir ki bu da Samanyolu gibi büyük galaksilerin yaptığı ışımadan binlerce kat daha fazladır.

Blazarlar

Blazarlar, dev eliptik galaksiler şeklinde olan ve tıpkı kuasarlar gibi merkezlerinde süper kütleli bir kara delik barındıran aktif galaksilerdir Evrende gördüğümüz en enerjik olaylardan birisi olduğu için üzerlerinde çok sık çalışılır. Aslıda blazar kelimesi, optikçe şiddetli değişen ("optically violent variable" - OVV) kuasarlar ve BL Lac cisimlerinin birleşimden oluşur. Bu isimlendirme, iki grubu bir çatı altında 1978 yılında birleştiren astronom Edward Spiegel tarafından verilmiştir. Bunlar, relativistik jeti bize doğru olan aktif galaksilerdir. Işıkları gün veya daha az sürede değişim gösterebilen, kuvvetli ve değişken radyo kaynaklarıdır.

Radyo Galaksiler

Diğer aktif galaksi türlerine göre radyo bölgesinde çok daha şiddetli ışıma yapan aktif galaksilerdir. 10 MHz ile 100 GHz aralığında saniyede 1046 erg'lik bir ışıma yapabilirler. Gerçekleşen bu radyo ışımanın kaynağı sinkotron sürecidir. Yer aldıkları galaksiler genellikle büyük eliptik galaksilerdir. Radyo bölgede çok parlak olmalarından dolayı, kozmolojide önemli bir yere sahiptirler. Örneğin büyük patlamayı destekleyen kanıtlardan biri olan, evrenin yaşına göre yoğunluğun değişiminin incelenmesi, bizden çeşitli uzaklıklarda bulunan (aynı zamanda zaman olarak da uzakta bulunan) radyo galaksilerin yoğunluk dağılımının incelenmesiyle mümkün olmuştur.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
5
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 3
  • Merak Uyandırıcı! 1
  • Muhteşem! 0
  • Bilim Budur! 0
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • P. Coles. Cosmology: The Origin And Evolution Of Cosmic Structure. ISBN: 9780471954736.
  • C. Kılıç. (Akademik Ders Notları). Ege Üniversitesi Astronomi Ve Uzay Bilimleri, Galaksiler Ve Kozmoloji Ders Notları.
  • R. Maiolino, et al. (1995). Low-Luminosity And Obscured Seyfert Nuclei In Nearby Galaxies. The Astrophysical Journal, sf: 95. doi: 10.1086/176468. | Arşiv Bağlantısı
  • D. J. Mortlock, et al. (2011). A Luminous Quasar At A Redshift Of Z = 7.085. Nature, sf: 616-619. doi: 10.1038/nature10159. | Arşiv Bağlantısı
  • X. Wu, et al. (2015). An Ultraluminous Quasar With A Twelve-Billion-Solar-Mass Black Hole At Redshift 6.30. Nature, sf: 512-515. doi: 10.1038/nature14241. | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/03/2024 13:25:12 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/12942

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Alan
Astrobiyoloji
Alkol
Yaşanabilir Gezegen
Çekirdek
Tohum
Botanik
Nöron
Makina
Karanlık
Uydu
Aminoasit
Geometri
Sayı
Mantık Hatası
Beyin
Bilişsel
Hominid
Evren
Süt
Araştırma
Filogenetik
Homo Sapiens
İspat
Güneş
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ö. Kayalı. Aktif Galaksiler Nedir? Aktif Galaksi Çekirdekleri (AGN) Neden Önemlidir?. (18 Mart 2024). Alındığı Tarih: 29 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/12942
Kayalı, Ö. (2024, March 18). Aktif Galaksiler Nedir? Aktif Galaksi Çekirdekleri (AGN) Neden Önemlidir?. Evrim Ağacı. Retrieved March 29, 2024. from https://evrimagaci.org/s/12942
Ö. Kayalı. “Aktif Galaksiler Nedir? Aktif Galaksi Çekirdekleri (AGN) Neden Önemlidir?.” Edited by Ögetay Kayalı. Evrim Ağacı, 18 Mar. 2024, https://evrimagaci.org/s/12942.
Kayalı, Ögetay. “Aktif Galaksiler Nedir? Aktif Galaksi Çekirdekleri (AGN) Neden Önemlidir?.” Edited by Ögetay Kayalı. Evrim Ağacı, March 18, 2024. https://evrimagaci.org/s/12942.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close