Jüpiter’in Uydusu Europa Sivri Buzlarla Kaplı Olabilir!
Bu uçsuz bucaksız okyanusun üzerinde, yüzey sıcaklığı -184 oC’ye kadar düşen buz tabakasının oluşturduğu bir kabuk bulunmaktadır.
Bilim insanları, uydunun yüzeyini yoğun radyasyon bombardımanına maruz bırakan Jüpiter’in, aynı zamanda uydunun tamamının yerçekimi etkisiyle inlemesine neden olduğunu tahmin etmektedirler. Europa’daki sıvı su, uzayda mikroskobik yaşam aranılacak gelecekteki uzay çalışmaları için oldukça cezbedici bir hedef.
Ancak gelecekte bir uzay aracının dünya dışı mikroskobik yaşam arayabilmesi için öncelikle uzun, sivri buzlardan oluşan bir tabakayı geçmesi gerekecek. Gezegenbilimcileri ve jeomorfologlardan oluşan ekibin öne sürdüğü savlar Nature Geoscience dergisinde yayımlandı.
Söz konusu araştırma Europa’nın, yeryüzünde nadir bulunan buz biçimleriyle kaplı, dikenli bir buz dünyası olduğunu iddia ediyor. Bizim dünyamızda buz; kırağı, iğnemsi buz, park yerlerindeki sulu karlar ya da daha tuhaf yığınlar gibi birçok farklı biçim alabilir. Ancak Cardiff Üniversitesinden jeomorfolog Daniel Hobley’in belirttiğine göre, Europa’nın yüzeyi inanılmaz derecede soğuk olduğundan buz erimiyor ve tekrar donuyor.
Buz tamamen düz değildir, küçük kristallerden oluşur. Hobley, “Bu kristallerin her biri ışığı buza yöneltecek ya da kıracak lens ışığı potansiyeline sahiptir.” diyor. Milyonlarca yıl boyunca Europa’daki buzlar güneş ışınlarının enerjisiyle gaza dönüşmüştür.
Güneş ışığı tek başına bıçak şeklinde büyük buz parçaları şekillendirmek için yeterli değildir. Europa, Jüpiter etrafındaki yörüngesiyle kendi dönüşü eşleşecek şekilde gelgitsel olarak Jüpiter’e kilitlenmiştir. Başka bir ifadeyle, Europa’nın Jüpiter’e bakan yüzü hep aynıdır. Hobley’e göre bu aynı zamanda Europa’nın göğünde Güneş ışığının açısının sabit olduğu anlamına geliyor. Bu uyduda mevsimler bulunmamaktadır.
“Jüpiter yılını takip eden yıllar boyunca sadece gece ve gündüz, gece ve gündüz, gece ve gündüz.” diyerek durumu açıklıyor Hobley.
Hobley ve çalışma arkadaşları Dünya’da hangi bölgenin Europa’ya benzeyebileceğini düşündüler. Güney Amerika’da Venezuela’dan Arjantin’e kadar uzanan sıradağları, yani Andlar’ı incelediler.
Andlar’ın en tepe noktalarında buz bulunmaktadır ve kış buzun erimemesini sağlayacak kadar soğuk geçer. Dahası Ekvator civarında Güneş’in açısı yüksek ve sabittir, tıpkı Europa’nın orta kısmı üzerinde olduğu gibi.
Hobley ve ekibi Andlar’da penitente denilen bir buz şeklinin oluştuğunu biliyorlardı. Penitenteler adını İspanyolca konuşan bazı hıristiyanların kutladığı ve keşişlerin sivri beyaz başlıklar giydiği dini bir paskalya bayramından alır.
Penitenteler ile ilgili ilk bilimsel gözlemleri 1830’larda yapan Charles Darwin, bu sivri buzları rüzgarın şekillendirdiğini düşünmüştü. Ancak 2001’de, Boulder’deki Colorado Üniversitesi’nden fizikçi Meredith Betterton katıdan gaza prosesi aracılığıyla laboratuvarda penitente üretmeyi başardı.
Dağ zirvelerinde Güneş ışığı, genişliğinin iki katı uzunlukta bıçaksı yapılar bırakarak buzda oyuklar açar. Penitenteler yüksek enlemlerde oluşmaz, çünkü kışın güneşin gökteki konumu aşağıdadır; buz kristalleri ışığı aşağıya doğru keskin biçimde iletemez.
Bu üçgensi oyukların dibi daha sıcak olurken kenarları daha soğuk kalır. Hobley, Europa’da bunların çok çok yavaş biçimde oluştuğuna dikkat çekiyor, her milyon yılda bir 30 santimetre kadar yavaş.
Ancak Europa’nın yüzeyi 50 milyon yıldır hemen hemen hiç değişmeden kaldığı için bunların oluşabilmesi için yeterince zaman vardır. Hesaplamalara göre Europa’daki penitenteler neredeyse 15 metre olabilir.
Kendisi bu araştırmada yer almayan astronom William Grundy çalışmanın önemini vurgulamakla birlikte yine de temkinli olmak gerektiği görüşünde. Zira çalışma bazı tahminlere dayanıyor ve sağlamlaşması için daha fazla gözlemle desteklenmesi gerekmekte. Grundy, insansız uzay aracı Galileo tarafından çekilen görüntülerin uzamsal çözünürlüğünün bu savları ortaya koymak için biraz bulanık olduğuna dikkat çekiyor. Esprili bir dille de şunu ekliyor: “Aşağıda hangi ejderhaların pusuya yattığını kim bilebilir?”
Ortaya konulan iddia, radar ve sıcaklık görüntüleriyle destekleniyor.
Hobley, Europa’nın orta kısmının radarı, ses kayıt odalarının duvarlarındaki yumurta kabı şekilli ses kesici bölmeler gibi absorbe ettiğini söylüyor ki bu, penitente şekillerinden kaynaklanabilecek bir durum.
Dahası Plüton’da bıçaksı metan buzlarının bulunduğunu biliyoruz. Grundy’nin tahminine göre, Güneş’e Europa’dan çok daha uzak olan Uranüs uyduları da katı karbondioksitten oluşan bıçaksı arazilere sahip olabilir.
Hobley, zemine inişte asıl tehlikenin sivri bir buzun robotları etkilemesinden çok bir probun bıçaksı yapılar arasındaki çukurlarda kaybolması olduğu konusunda uyarıyor.
Daha önce asteroidlere ve kuyrukluyıldızlara uzay probu indirme girişimlerinde probların ters döndüğü ya da çatlaklar arasına sıkıştığı olmuştu.
Bu aşılamaz bir problem değil, yalnızca bir mühendislik ve astronomi meselesi. Gelecekteki inişlerde Europa’nın yüzeyindeki daha genç bir bölge hedef alınabilir. Bu bölgelerde buz, derin çukurlar oluşturacak kadar zaman bulamamıştır. Ayrıca çok fazla bıçaksı buzlarla kaplı olmaması gereken daha yüksek enlemler de kullanılabilir.
Europa’yı araştırmak için planlanan iki yörünge görevi bulunmaktadır: NASA 2020 yılı civarında Europa Clipper’ı göndermeye hazırlanmaktadır, ESA da Jupiter Icy moons Explorer’ı (JUICE) 2022 yılında göndermeyi planlamaktadır.
Europa’nın bıçaksı buzları iniş için tehdit edici olsa da bir uzay aracının Europa’nın saklı kısımlarını araştırmak için iniş yapmasına gerek kalmayabilir. Güçlü kanıtlar gösteriyor ki uydu uzaya bir yörünge aracının yakalayabileceği şekilde su püskürtüyor.
Çeviren: Mümin Can
Referanslar
1. Washington Post, Jagged ice spikes cover Jupiter's moon Europa, study suggests
<https://www.washingtonpost.com/science/2018/10/08/jagged-ice-spikes-cover-jupiters-moon-europa-study-suggests/?noredirect=on&utm_term=.2ad0a67e5fcc>
2. Science Alert, There Could Be Massive Shards of Ice Sticking Out of Jupiter's Moon Europa
<https://www.sciencealert.com/jupiters-moon-europa-is-covered-in-jagged-ice-spikes>
Kapak Görseli: (NASA/JPL)
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/03/2024 11:18:51 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/12772
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.