Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Gökyüzündeki Parlak Yıldız Nedir? En Parlak 25 Gök Cismi

Gökyüzündeki Parlak Yıldız Nedir? En Parlak 25 Gök Cismi
9 dakika
22,767
  • Özgün
Tüm Reklamları Kapat

Gökyüzüne bakan herkesin ilk fark ettiği şeylerden biridir bu parlak yıldız. Çünkü baktığınız zaman diğerlerine kıyasla belirgin bir şekilde daha parlak görünür. Bu nedenle halk arasındaki genel bir yaygın kanıdan dolayı, birçok kişi onun kutup yıldızı (Polaris) olduğunu düşünür.

Fakat aslında kutup yıldızı oldukça sönük bir yıldızdır, hatta metropoller gibi ışık kirliliğinin aşırı olduğu yerlerde onu görmek neredeyse imkansızdır.

Tüm Reklamları Kapat

Gökyüzünde gördüğünüz bu parlak yıldız ise aslında muhtemelen bir yıldız değil, bir gezegendir. Pek muhtemelen de ya Venüs ya da Jüpiter'dir. Muhtemelen diyoruz, çünkü tam olarak ayırt etmek için ufak ayrımlara dikkat etmemiz gerek. Bunu anlayabilmek için de birkaç ufak şey bilmemiz gerekiyor. Bunları bir kere öğrendiğinizde gökyüzündeki parlak yıldızın ne olduğunu kolaylıkla anlayabilirsiniz.

Gökyüzünde gördüğünüz parlak yıldız, muhtemelen bir yıldız değil, Venüs ya da Jüpiter'dir.

Gökyüzündeki Parlak Yıldızlar ve Diğer Parlak Gök Cisimleri

Güneş ve Ay'ı hepimiz çocukluğumuzdan itibaren rahatlıkla tanıyabildiğimiz için bunları liste dışı bırakacak olursak, gökyüzündeki en parlak yıldız ve en parlak diğer gök cisimlerinin sıralaması şu şekildedir.

Tüm Reklamları Kapat

SıraGök CismiGörünür Parlaklık (Max - Min)
1Venüs-4.92 ile -2.98 arası
2Jüpiter-2.94 ile -1.66 arası
3Mars-2.94 ile 1.86 arası
4Merkür-2.48 ile 7.35 arası
5Sirius (α Canis Majoris)-1.46
6Canopus (α Carinae)-0.74
7Satürn-0.55 ile 1.17 arası
8Arcturus (α Boötes)-0.05
9Vega (α Lyrae)-0.02 ile 0.07 arası
10Betelgeuse (α Orionis)0 ile 1.6 arası
11Capella (α Aurigae)0.03 ile 0.16 arası
12Rigel (ß Orionis)0.05 ile 0.18 arası
13Procyon (α Canis Minoris)0.37
14Archernar (α Eridani)0.40 ile 0.46 arası
15Antares (α Scorpii)0.60 ile 1.60 arası
16Aldebaran (α Tauri)0.75 ile 0.95 arası
17Altair (α Aquilae)0.77
18Spica (α Virginis)0.97 ile 1.04 arası
19Pollux (ß Geminorum)1.16
20Fomalhaut (α Piscis Austrini)1.16
21Deneb (α Cygni)1.21 ile 1.29
22Regulus (α Leonis)1.40
23Castor (α Geminorum)1.58
24Bellatrix (Γ Orionis)1.59 ile 1.64 arası
25Alnilam (ε Orionis)1.64 ile 1.74 arası
Gökyüzündeki öne çıkan bazı en parlak yıldızlar ve en parlak gezegenler

Parlaklıklar

Bu noktada yıldızların parlaklıkları ile ilgili kısa birkaç noktaya dikkat çekmek gerek. Eğer listeye bakacak olursanız görünür parlaklık sıralamasının negatiften, pozitife gittiğini göreceksiniz. Yani sayı değeri daha düşük olanlar, aslında daha parlaklar. Bu biz astronomların, kadir değerini tanımlayış biçiminden kaynaklanan bir durum (bkz. Yıldızların parlaklıkları: Görünür parlaklık ve salt parlaklık).

Eğer listedeki yıldızların teknik isimlerine dikkatlice göz gezdirecek olursanız çoğunun α harfi ile başladığını göreceksiniz. Alfa (α) harfi, Yunan alfabesinin ilk harfi olduğundan dolayı, o takım yıldızın en parlak yıldızına bu harf verilir. Örneğin Betelgeuse (α Orionis), Orion takım yıldızının en parlak üyesidir.

Bir diğer dikkat çekici nokta, bu parlaklıkların bazılarının bir minimum bir de maksimum değeri olması. Bu durum bazı yıldızların değişen yıldızlar dediğimiz sınıfa ait olmasından kaynaklanır. Gerek bir çiftli yıldız sisteminin birbirini örtmesi durumunda parlaklığın değişmesi, gerekse astrofiziksel süreçlerden dolayı yıldızın periyodik olarak şişip büzüşmesinden kaynaklanır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Gezegenlerin Parlaklık Değişimleri

Gezegenlerde ise durum biraz daha farklıdır. Hem Dünya'nın hem de diğer gezegenlerin yörünge hareketlerinden dolayı zaman zaman birbirimize daha yakın, zaman zamansa daha uzak oluruz. Görünür parlaklık dediğimiz kavram, cismin kendi parlaklığını değil, bizim onu gördüğümüz parlaklığı ifade eder ve aradaki mesafeyle değişir. Kısaca bir ışığa yakından bakmakla, uzaktan bakmak arasındaki fark gibidir bu durum. Işık aslında aynı ışıktır, fakat siz parlaklığını farklı algılarsınız. Bu nedenle gezegenlerin yakınlaşıp uzaklaşmasıyla, gökyüzündeki parlaklıkları da zamanla değişir.

Hatta iç gezegenlerde tıpkı Ay'da olduğu gibi evreler görünür. Yani gezegenin tamamı sürekli aydınlık değildir. Haliyle gezegenin ne kadar aydınlık kısmını gördüğümüz de bu görünür parlaklığı belirler. Özetle gezegenlerin parlaklık değişimi, yörünge konumlarıyla ilişkilidir.

Gökyüzündeki Parlak Yıldız (ya da Gök Cismi) Hangisi?

Ufak bir takım bilgilerle donandıktan sonra, artık gökyüzünde neyin ne olduğunu anlamaya daha yakınız. Listeden açıkça belli ki gökyüzünde görülen en parlak yıldız algısını oluşturanlar aslında gezegenler. Özellikle Jüpiter ve Venüs, çünkü bunlar yılın çoğu döneminde oldukça parlaklar. Mars ve Merkür de onları takip etse de onların minimum parlaklıklarının oldukça düşük olduğunu yani yıl boyu aslında her zaman o kadar da parlak olmadıklarını görüyoruz.

Hangi Gezegen Olduğu Nasıl Anlaşılır?

Burada önemli bir tüyo vereceğiz, bu da Dünya ile Güneş arasında kalan Merkür ve Venüs ile alakalı. Gökyüzündeki konumlarına baktığınız zaman Merkür ve Venüs hiçbir zaman Güneş'ten belirli bir uzaklıktan daha ileride bulunamaz. Yani Güneş'ten belirli bir uzaklığı kadar olan bölgeye hapsedilmiş durumdadırlar. Fakat Dünya'dan sonra gelen gezegenler için, yani Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün için bu durum böyle değildir. Onlar Güneş'in tam aksi doğrultusunda bile olabilirler.

Merkür ve Venüs, yalnızca gün doğumu ve gün batımı sırasında görünür.
Merkür, Venüs ve Mars'ın Dünya'dan bakıldığında konumları (Görsel: Universe Sandbox)
Merkür, Venüs ve Mars'ın Dünya'dan bakıldığında konumları (Görsel: Universe Sandbox)

Yukarıdaki görselde turuncu ile Merkür'ün, kırmızı ile Venüs'ün, mavi kesikli çizgi ile Mars'ın yörüngesi üzerinde nerelerde görünebileceğini görebilirsiniz. Merkür çok dar bir aralıkta görülebilirken, Venüs biraz daha geniş bir aralıkta görülebiliyor. Fakat Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün laf yerindeyse arkamıza dolanabildiklerinden ötürü, gökyüzünde çok daha geniş bir alanda bulunabiliyorlar.

Tüm Reklamları Kapat

Çoban Yıldızı Olarak Venüs

Dolayısıyla eğer güneş battıktan sonra görülen parlak bir yıldız gözünüze çarpıyorsa ya da gün doğumu sırasında görülen parlak yıldız gözünüze çarpıyorsa bu pek muhtemelen çoban yıldızı olarak anılan Venüs'tür. Çünkü Güneş'e yakın bir konumda bulunur ve Merkür'den daha parlaktır. Zaten Venüs, başlı başına oldukça parlaktır.

Çoban yıldızı olarak bilinen çok parlak gök cismi aslında Venüs'tür.

Jüpiter de bir o kadar parlak olsa da genellikle geceleri gökyüzünde kendini belli eder. Çok daha rahat dolaşabileceği büyük bir alana sahip olduğu için, onu ufka yakın bir yerlerde gün doğumu ve batımı sırasında görme ihtimalimiz, Venüs'e göre daha düşüktür. Zaten genellikle gün batım ve doğumu dikkatimizi çektiğinden ve kafamızı genelde ufka doğrulttuğumuzdan, daha sıklıkla Venüs'ü görmeye eğilimliyizdir.

Ne Gördüğümüzden Nasıl Emin Olacağız?

Elbette profesyonel bir astronom veya artık gökyüzünü tanıyan bir amatör astronom neyi gördüğünü rahatlıkla tanıyabilir. Fakat eğer bu konuda bir deneyiminiz yoksa emin olamamanız kadar doğal bir durum da yoktur. Bu noktada yardımımıza uygulamalar yetişiyor. Bu uygulamaları amatör veya profesyonel herkes, bir noktada kullanılır ve kullanmalıdır. En nihayetinde bütün gökyüzünü kafamızda simüle etme şansımız henüz yok!

Cep telefonu uygulaması veya masaüstü uygulaması olarak tercih edilebilecek en iyi ve bedava gökyüzü simülasyonlarından biri Stellarium adlı programdır. Burada tek yapmanız gereken konumunuzu söylemek ve tarih ile saati girmektir. Ardından size gökyüzünün o an nasıl olduğunu canlı bir şekilde gösterecektir. Eğer baktığınız yönü bilmiyorsanız bir pusula uygulaması aracılığıyla yönünüzü bulduktan sonra, programdan bakarak nerede neyin olduğunu detaylıca görebilirsiniz.

Tüm Reklamları Kapat

Bir diğer mobil uygulama SkyView'dir. Bu Stellarium'a göre yeni başlayanlara biraz daha pratik gelebilir. Telefonu gökyüzüne çevirdiğinizde, tuttuğunuz yönde neler olduğunu size gösterecektir. Fakat olası kalibrasyon hatalarına dikkat etmenizi öneriyoruz.

Bazı Parlak Yıldızlar ve Gökyüzündeki Konumları

Gökyüzünde görülen parlak yıldızları tanımaya çalışırken bir altın kurala dikkat etmek gerekiyor. Bu da her yıldızın yılın her döneminde görülemediğidir. Orion takım yıldızı (soldaki fotoğraf) kış aylarının habercisi olup kışın gözlenirken, yaz üçgeni adını verdiğimiz Vega, Deneb ve Altair yıldızlarından oluşan dev üçgen ise yazın görülüyor.

Görsel: Petr Horálek - APOD <https://apod.nasa.gov/apod/ap200120.html>
Görsel: Petr Horálek - APOD <https://apod.nasa.gov/apod/ap200120.html>

Yukarıdaki görselde Orion takım yıldızının kemerindeki Alnilam, Alnitak ve Mintaka'yı gökyüzünde rahatlıkla tanıyabilirsiniz. Bunların Orion'un kemerini oluşturan üç tane yan yana dizili yıldızdır. Altındaki parlak yıldız da Rigel'dir. Hemen solunda (fotoğrafın orta altında) görülen çok parlak yıldız ise Sirius'tur. Orion kemerinin üstünde kalan kırmızı yıldız ise Betelgeuse'dür. Sağ tarafındaki parlak kırmızı yıldız ise Aldebaran'dır.

Elbette buradaki anlatımda dikkat etmeniz gereken şey şudur, burada sağında solunda kavramı biz astronomların pek kullandığı bir tabir değil. Aslında bu fotoğraf özelinde konuşuyorduk. Çünkü Dünya kendi ekseni etrafında döndükçe, bu yıldızlar da o eksen etrafında dönerler. Yani hep aynı şekilde görmez, bazen daha yatık bir durumda görebilirsiniz. Bu nedenle birbirlerine göre referans almanız size yardımcı olacaktır. Örneğin Orion'un kemerinin çizdiği doğrudan faydalanabilirsiniz.

Tüm Reklamları Kapat

Agora Bilim Pazarı
Plasenta Patolojik İnceleme İçin El Kitabı
  • Boyut: 16 X 24
  • Sayfa Sayısı: 166
  • Basım: 1
  • ISBN No: 9786053550617
Devamını Göster
₺605.00
Plasenta Patolojik İnceleme İçin El Kitabı
  • Dış Sitelerde Paylaş

Görsel: Babak Tafreshi (TWAN) - APOD - <https://apod.nasa.gov/apod/ap090912.html>
Görsel: Babak Tafreshi (TWAN) - APOD - <https://apod.nasa.gov/apod/ap090912.html>

Yukarıdaki görselde ise yaz üçgenini görüyoruz. Genelde yaz aylarında gece saatleri sırasında gökyüzünde tepe noktasına oldukça yakın bir bölgede, geniş bir alanı kaplarlar. Fark etmesi oldukça kolaydır. Buradaki görselde Lyra takım yıldızının en parlak üyesi α Lyr olan Vega yıldızı (sağ altta), Aquila takım yıldızının en parlak üyesi α Aql yani Altair (solda altta) ve Cygnus takım yıldızının en parlak üyesi α Cyg yani Deneb yıldızı (üstte sağda) görülüyor.

Gezegenlerin Konumları ve Tespiti

Gezegen kelimesi aslında gezgin kelimesinden gelir. Yıldızlar gibi çok uzakta değillerdir ve yörünge hareketlerinden (ve bizim yörünge hareketimizden) dolayı gökyüzünde geziyor gibi görünürler. Bu nedenle gezegenler için takım yıldızlarda olduğu gibi net bir konum belirtme şansımız yok. Fakat zamanla tecrübeli bir göz çoğu durumda iyi bir tespitte bulunabilir.

Yıldızlar nokta kaynak olduklarından atmosfer dalgalanmasından dolayı "göz kırpar" gibi görünürler. Fakat gezegenlerin ışığı daha sabittir.

Ayrıca gezegenler, bize göreli olarak daha yakın olduklarından nokta kaynak değillerdir ve gökyüzünde kayda değer bir açısal büyüklükleri vardır. Bu nedenle atmosferik dalgalanmadan daha az etkilenirler. Bu da onların biraz daha belirgin yuvarlaklar olarak görmemizi sağlar.

Renklerden Faydalanmak

Buradaki ayrımı yapmamıza yardımcı faktörlerden biri de renktir. Bazı yıldızlar ve Mars kırmızı-turuncu renktedir. Örneğin yukarıda Orion takım yıldızının görselinde Betelgeuse yıldızının kırmızı-turuncu renkte olduğu dikkatinizi çekmiştir. Keza gezegenlerden Mars da hiç kuşkusuz bu şekilde ayırt edilebilir. Aynı zamanda bazı yıldızlar mavi, bazıları ise beyazdır fakat bunu gözle ayırt etmek her zaman o kadar kolay olmayabilir. Yine de başlı başına kırmızı-turuncu renklerde olanlar bizim için bu ayrımı sağlamada güzel bir avantaj sağlar.


Hazırlayan: Ögetay Kayalı

Referanslar

1. List of brightest natural objects in the sky, <https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_brightest_natural_objects_in_the_sky>

Kapak Görseli: Mohammad Nouroozi - APOD <https://apod.nasa.gov/apod/ap171123.html>

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
0
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 0
  • Tebrikler! 0
  • Bilim Budur! 0
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/03/2024 21:11:12 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/12874

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ö. Kayalı. Gökyüzündeki Parlak Yıldız Nedir? En Parlak 25 Gök Cismi. (24 Aralık 2020). Alındığı Tarih: 28 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/12874
Kayalı, Ö. (2020, December 24). Gökyüzündeki Parlak Yıldız Nedir? En Parlak 25 Gök Cismi. Evrim Ağacı. Retrieved March 28, 2024. from https://evrimagaci.org/s/12874
Ö. Kayalı. “Gökyüzündeki Parlak Yıldız Nedir? En Parlak 25 Gök Cismi.” Edited by Ögetay Kayalı. Evrim Ağacı, 24 Dec. 2020, https://evrimagaci.org/s/12874.
Kayalı, Ögetay. “Gökyüzündeki Parlak Yıldız Nedir? En Parlak 25 Gök Cismi.” Edited by Ögetay Kayalı. Evrim Ağacı, December 24, 2020. https://evrimagaci.org/s/12874.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close