SafsatalarFelsefe

Safsata: Tesadüfe Başvurma

Tanım: Tesadüfe başvurma ya da şansa başvurma, kanıtlar her ne kadar aksini gösterse de, olayın sonucunun şansa bağlanmasını ifade eder. Aslında kanıtlar son derece ortadadır, fakat kişi bunu inkar ederek, olayın yalnızca şanstan ya da kötü şanstan gerçekleştiğini iddia eder. Bu gibi durumlarda, şans her ne kadar olayı etkileyen faktörler arasında yer alabilecek olsa da, doğrudan başka kanıtlar söz konusu olduğunda, sonuç yalnızca şansa bağlanamaz.

Örnek 1:

A: Bu yıl tam altı kez bir yerlerini kırdın, gerçekten çok sakarsın!
B: Sakarlığımdan değil aslında, yalnızca benim için şanssız bir sene oldu.

Bir kişinin yılda ortalama kaç kez kazara kemik kırılması problemi atlatacağı istatistik bilimi sayesinde belirlidir ve gayet açıktır ki, bu değer yılda altı kezden fazlasıyla aşağıda bir değerdir. Bu durumda kişinin başına gelenleri, şans faktörünün dışında bir şeylerle açıklaması gereksinimi ortaya çıkar. Örneğin; kişinin farkında olmadığı ya da kabullenmek istemediği bir bacak titremesi ya da göz kararması durumu gerçekleşiyor olabilir. Belki de kullandığı ilaç, yan etki olarak dengesizlik, sersemlik ya dikkat dağınıklığına sebep oluyordur. Eğer kişi, başına gelen bu durumu yalnızca şansa bağlıyorsa, açıkça bu kişi tesadüfe başvuruyordur. Yine oldukça açıktır ki, bazı gerçekleri gözden kaçırarak, yaşantısını daha da zora sokmaktadır.

Örnek 2:

A: Bu dönem beş dersinin beşinden kalmışsın. Sence de başarısız bir durum değil mi?
B: Hayır aslında değil, sadece şansım yaver gitmedi. Sınavlarda hep beklediğim yerlerin dışından soru geldi.

Başarılı bir öğrencinin, beş dersin beşinden de geçeceği, hatta iyi bir notla geçeceği açıktır. Buna rağmen tüm derslerden kalan bir öğrenci fazlasıyla başarısız olmuştur. Verilen bahane, her ne olursa olsun, sonuca etki etmez. Kaldı ki; bu örnekte verilen “beklediğim yerlerin dışında çıktı” argümanı, öğrencinin başarısızlığını bir kez daha doğrulamaktadır. Çünkü başarılı bir öğrenci, konunun tamamına hakim olmalıdır, halbuki bu öğrenci yalnızca bazı kısımlara hakimdir. Bu da bize gösteriyor ki, başarısızlık durumu, kişinin çalışma yetersizliğine bağlıdır. Kişi böylesine bir durumu şansa bağlarsa, tesadüfe başvurmuş olur. Tam aksine, kısmi çalışmayla bir başarı yakalayabilseydi, şansı yaver gitmiş olacaktı!

Ögetay Kayalı

Kaynaklar
1. Logically Fallacious: The Ultimate Collection of Over 300 Logical Fallacies – Bo Bennett
2. https://www.logicallyfallacious.com/tools/lp/Bo/LogicalFallacies/23/Appeal-to-Coincidence#null

Ögetay Kayalı

Rasyonalist kurucu, editör ve kıdemli yazar. NASA'nın APOD platformunda görevli olmak üzere, Michigan Tech. Üniversitesinde araştırma görevlisi olarak Astrofizik üzerine doktora yapmaktadır. Ege Üni. Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümünden birincilikle mezun olduktan sonra bir yıl kozmoloji üzerine yüksek lisans, ardından bir yıl da İzmir Uluslararası Biyotıp ve Genom Merkezinde Moleküler Biyoloji ve Genetik üzerine yüksek lisans yapmıştır.

Leave a Reply

Your email address will not be published.

Back to top button