Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Ay İllüzyonu: Ay Ufukta Neden Daha Büyük Görünür?

Ay İllüzyonu: Ay Ufukta Neden Daha Büyük Görünür?
4 dakika
1,770
  • Özgün
Tüm Reklamları Kapat
Ay’ın ufka yakın olduğu zamanlarda büyük görünmesi hepimiz dahil birçok bilim insanının da ilgisini çeken bir konu. Daha önce muhakkak “Ay bugün çok büyük görünüyordu” cümlesini duymuşsunuzdur. Evet Ay bazen gerçekten de daha büyük görünür, fakat ufka yakın olduğunda büyük görünmesinin başka sebepleri var. Bu duruma Ay İllüzyonu (Yanılgısı) adını veriyoruz.

Ay Gerçekte Ne Zaman Büyük Görünür?

Ay, diğer tüm gök cisimleri gibi eliptik bir yörüngede dolanır. Dolayısıyla bazen Dünya’ya yakın, bazen ise daha uzak olur. Bu da Ay’ın bazen gerçekten olduğundan daha büyük görünmesine sebep olur. Fakat bu farkı fark etmek, oldukça keskin bir göz ile bolca tecrübe gerektirecek kadar azdır. Her ne kadar büyük bir fark gibi görünse de 4 yaydakikalık fark, 1 derecenin 15’te 1’i kadardır. (Gökyüzüne baş parmağınızı uzatın, bu yaklaşık 1 derecedir. Aradaki değişim bunun 15’te 1’i kadardır).
Ay’ı en yakın (yerberi) ile en uzak (yeröte) konumları arasında görünen boyut farkı. Fotoğraf: Anthony Ayiomamitis. Kaynak: http://www.bulutsu.org/ggg/?gun=071025
Ay’ı en yakın (yerberi) ile en uzak (yeröte) konumları arasında görünen boyut farkı. Fotoğraf: Anthony Ayiomamitis. Kaynak: http://www.bulutsu.org/ggg/?gun=071025
Ay her ne kadar gece boyunca doğup batarken yörüngesi üzerinde bize yakınlaşabiliyor olsa da bu fark edilebilir miktarda değildir. Dolayısıyla başka açıklamalar aramak zorundayız.

Ay'ın Ufka Yakınken Daha Büyük Görünmesine Dair Açıklamalar

Burada en önemli noktalardan biri, Ay’ın ufka yakınken aslında büyük olmadığıdır. Eğer bir ölçüm aleti ile gerekli ölçümleri yaparsanız, Ay’ın gökyüzünde herhangi bir konumdayken aynı büyüklükte olduğunu, yani ufka yaklaştığında gerçekte büyümediği ortaya çıkacaktır. Kısacası Ay’ın ufka yakınken büyük görünmesi, tamamen bizim algımızla ilgilidir.

1) Ebbinghause İllüzyonu (Yanılgısı) ya da (Titchener Daireleri)

Adını kaşifi Alman psikolog Hermann Ebbinghause tarafından alan bu illüzyon, nesnelerin etraflarındaki cisimlerle kıyaslanarak bir büyüklük algısı oluşması durumunu ifade eder. Örneğin birçok yerde de karşınıza çıkabilecek alttaki görselde soldaki ve sağdaki turuncu daireler aynı boyuttalar. Fakat soldakinin etrafında kendisinden daha büyük nesneler olduğu için onu beynimizde “küçük bir daire” olarak etiketliyoruz. Sağdakinde ise bu sefer etrafındakilere göre büyük olduğundan “büyük bir daire” olarak etiketliyoruz. Bir karşılaştırma yaptığımızda ise, sanki soldaki sağdakinden daha küçükmüş gibi algılanıyor.
Ay’da da benzeri bir durum yaşıyor olabiliriz. Ay ufka yakınken onu etrafındaki küçük nesneler olan ağaçlar, binalar ile kıyaslayıp büyük algısı oluşturuyor, ardında da gökyüzündeki devasa alanda daha ufakmış gibi algılıyor olabiliriz.
Problem: Eğer bu durum Ay’ı ufka yakınken ufak nesneler ile kıyaslamaktan kaynaklanan bir yanılgı ise bu durumda nesneleri ortadan kaldırdığımızda bu algının da yok olması gerekir. Fakat açık bir denizdeki gemiciler veya bulutların üzerinde uçan pilotlar da aynı yanılgıyı yaşamaktadırlar.

2) Ponzo İllüzyonu (Yanılgısı)

Adını İtalyan psikolog Mario Ponzo’dan alan bu illüzyon, bizim perspektif algımızla ilgilidir. Bir nesne bizden uzaklaştığında perspektiften ötürü daha küçük görünecektir. Beynimiz bu durumu bilir ve uzaktaki küçük bir nesnenin aslında büyük bir nesne olduğunu bize söyler. Bu sebeple aşağıdaki görselde uzaktaki tahta, yakındaki ile aynı boyutta olmasına rağmen daha büyük algılanmaktadır.
Ponzo illüzyonu. Çizgiler eşit boyda olmalarına karşın, uzakta olan perspektif algımızdan ötürü daha büyük olduğunu düşünmemize sebep oluyor.
Ponzo illüzyonu. Çizgiler eşit boyda olmalarına karşın, uzakta olan perspektif algımızdan ötürü daha büyük olduğunu düşünmemize sebep oluyor.
Problem: Eğer durum perspektif ile alakalı olsaydı, tamamen küresel bir yapı olan gezegen evlerinde (planetarium), ufuktan yükselen Ay’ın aynı şekilde küçüldüğünü görmemiz gerekirdi. Fakat durum bunun tam aksini göstermektedir.
Farklı Bir Bakış: Eğer başınızı öne eğip bacaklarınızın arasından bakacak olursanız, Ay yanılgısının yok olduğunu fark edeceksiniz. Şaka yapmıyoruz, gerçekten de bu böyle.

3) Yakınsak Küçültme

Özellikle fotoğrafçılık ile ilgilenenlerin bildiği bir kavramdır. Uzaktaki bir nesneye odaklanmak belirli bir uzaklıktan sonra sabittir. Gözümüz bir cismi uzaklığına göre odaklar. Örneğin; Ay bizden yaklaşık 400.000 kilometre uzaktadır, fakat ufka yakın olduğunda onu bizden uzak olan ufuktaki nesneler ile aynı odağa koyarız. Örneğin 200-300 metre ötedeki ağaçlar ile Ay’ı aynı uzaklıktaymış gibi ilişkilendiririz. Fakat Ay gökyüzüne çıktığında, etrafında odaklanabileceğimiz bir nesne yoktur. Dolayısıyla göz odaklanmadığı duruma gelir, ki bu birkaç metredir. Bu da beynimizin Ay’ın olması gerekenden daha yakın olduğunu algılamamıza sebep olur. Dolayısıyla bu durum yakından büyük olarak gördüğünüz bir nesnenin aslında küçük olduğunu düşünmemize sebep olur.
Üstteki yarı çember gökküreyi temsil ediyor. Ay’ın gerçek uzaklığı bu noktalar üzerinde. Fakat yükseldikçe onu daha yakın algılıyor olmamız, uzaklık ve boyut ilişkisinden ötürü onu daha küçük algılamamıza sebep olur. (Emmert’s Law)
Üstteki yarı çember gökküreyi temsil ediyor. Ay’ın gerçek uzaklığı bu noktalar üzerinde. Fakat yükseldikçe onu daha yakın algılıyor olmamız, uzaklık ve boyut ilişkisinden ötürü onu daha küçük algılamamıza sebep olur. (Emmert’s Law)
Problem: Bu durum Ay’ın ufka yakınken neden daha büyük göründüğü yerine, gökyüzündeyken neden daha küçük algılandığını açıklar.
Sonuç: Yukarıdaki gibi çeşitli açıklamalar getirilmiş olsa da, bazı yanıtlanamayan durumlar ve eksiklikler barındırdığından bu konu bilim insanları arasında hala tartışma yaratmaktadır.
Kaynak video: TED-Ed – The Moon Illusion – Andrew Vanden Heuvel
https://www.youtube.com/watch?v=RXkYjL_7jME


Hazırlayan:Ögetay Kayalı
Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
0
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 0
  • Tebrikler! 0
  • Bilim Budur! 0
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/03/2024 17:25:16 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/12737

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ö. Kayalı. Ay İllüzyonu: Ay Ufukta Neden Daha Büyük Görünür?. (2 Ağustos 2020). Alındığı Tarih: 28 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/12737
Kayalı, Ö. (2020, August 02). Ay İllüzyonu: Ay Ufukta Neden Daha Büyük Görünür?. Evrim Ağacı. Retrieved March 28, 2024. from https://evrimagaci.org/s/12737
Ö. Kayalı. “Ay İllüzyonu: Ay Ufukta Neden Daha Büyük Görünür?.” Edited by Ögetay Kayalı. Evrim Ağacı, 02 Aug. 2020, https://evrimagaci.org/s/12737.
Kayalı, Ögetay. “Ay İllüzyonu: Ay Ufukta Neden Daha Büyük Görünür?.” Edited by Ögetay Kayalı. Evrim Ağacı, August 02, 2020. https://evrimagaci.org/s/12737.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close