Eğer astrofotoğrafçılığa başlamak istiyorsanız, teleskobunuzu seçerken dikkat etmeniz gereken çok önemli bir durum var: Alan dönmesi…
Gök kubbe üzerindeki yıldızlar gece boyunca, Dünya’nın dönüş eksenine yaklaşık olarak denk gelen Kutup Yıldızı’nın etrafında dolanıyormuş gibi bir hareket yaparlar. Yani gece boyunca Kutup Yıldızı etrafında bir çember çizerler. Bu sebepten ötürü bu cisimlerin duruş pozisyonları sürekli değişir. (Bkz. Kutup Yıldızı Neden Sabittir?)
Eğer normal koşullar altında Andromeda‘yı gece boyunca izleseydik, aşağıdaki hareketli fotoğrafta olduğu gibi bir hareket yaptığını görecektik (fotoğraflar 1’er saat aralıklıdır).
Peki neden böyle bir şeyi istemiyoruz? Gök cisminin görüntüde dönmesi astrofotoğrafçılıkta ne gibi bir problem yaratıyor?
Astrofotoğrafçılıkta gök cisimlerinden daha çok ışık alıp, onları daha detaylı ve belirgin gösterebilmek için uzun pozlama yapıyoruz. Örneğin beş dakika boyunca kameramız o gök cisminden ışık toplayarak bunu tek bir fotoğrafta bize sunuyor. Eğer bu beş dakikalık süre içerisinde gök cismi hareket ederse, bu sefer gelen ışıklar aynı noktada üst üste binmez ve kaymış bulanık bir görüntü elde ederiz. Yıldızlar çizgi biçiminde uzarlarken, bulutsu da silik ve dağılmış görünür. Oysa ki astrofotoğrafçılıkta en önemli şeylerden biri bu üst üste çakışmayı sağlamak için çok iyi bir takip yapabilmektir. Bu yüzden alan dönmesi gibi bir etkinin olmasını istemeyiz.
Takibin olmadığı ve bu dönme hareketinden faydalanarak yapılan çalışmalara yıldız izi (startrail) çalışmaları diyoruz (bkz. Yıldız İzi (Startrail) Fotoğrafları).
Alan Dönmesi Olmaması İçin Ne Yapmalıyız?
Teleskobu alırken tercihimizi ekvatoryal (eşlek kurgu) kundaklı bir teleskoptan yana yapmalıyız. Bu kundak (kurgu) türü Kutup Yıldızı’nı hizalayarak kullandığımız bir kundak türüdür. Gece boyunca hareketini Dünya’nın dönüş hızıyla aynı hızda hareket ederek yapar. Böylelikle teleskop da yıldızlarla beraber aynı eksen etrafında döner. Dolayısıyla görüntüdeki gök cismi, teleskobun da onunla beraber dönmesi sebebiyle görüntüde hiç hareket etmez.
Hareketi daha iyi anlayabilmek için Youtube’da “equatorial mount” yazarak arama yapabilirsiniz. Aşağıdaki videoda üç farklı eksende nasıl hareket yaptığını gösteren bir animasyon bulunuyor. İlk hareket enlem belirlemeye ait ve bunu belirledikten sonra tekrar değiştirmeyiz. İkinci; bizim bahsettiğimiz hareket, üçüncüsü ise diğer eksendeki hareketimiz.
Hangi Teleskoplar Alan Dönmesinden Etkilenir?
Alt-Az Kundaklı her sistem bundan etkilenir. Temelde gerçekleşen olay koordinat sistemlerinin uyuşmamasıdır. Gökyüzünün hareketi eşlek sistemine göre hareket eder. Yani gök cisimler gökyüzünde, dönme ekseni etrafında dolanırlar. Fakat biz yeryüzünün farklı konumlarından baktığımız için bulunduğumuz yere göre belirli bir açıyla görürüz. Eğer kutuplarda olsaydık Kutup Yıldızı tam tepemizde olacaktı ve yıldızlar da ufka paralel hareket edecekti. Böylelikle Alt-Az sistemle takipte bir sorun olmayacaktı. Fakat Dünya üzerinde farklı konumlarda yer alıyoruz ve takip sistemimizi buna göre dönüştürmeliyiz.
Kundak (kurgu) türleri hakkında daha detaylı bilgi almak için bu yazımızı okumanızı öneriyoruz:
Teleskoplar: Kurgu (Kundak) Sistemleri
Ögetay Kayalı
Kapak görseli: ISS’den alınmış bir yıldız izi görüntüsü
