Araştırmacılar; Facebook, Instagram ve Twitter’da büyüyerek yaygınlaşan COVID-19 aşısıyla ilgili yalan bilgilerin çoğunun yalnızca 12 kişi tarafından üretildiğini ortaya koydu. “Dezenformasyon Düzinesi” olarak adlandırılan bu grup, sosyal medyadaki aşı karşıtı bilgi kirliliğinin %65’inin üretilmesinden sorumlu. Araştırmayı yürüten Imran Ahmed, aynı zamanda bu hesapları tespit etti.
Her ne kadar aşının yaygınlaşmasıyla çoğu yetişkin aşısını olsa da hala aşı olmakta kararsız bir grup bulunuyor ve bu 12 sosyal medya kullanıcısı, bu durumda büyük bir role sahip ve bu kişilerin aşı olmalarına engel olacak hatalı bilgiler paylaşıyorlar. Araştırma paylaşıldıktan sonra Facebook, bu hesapların sahiplerinin birçok yan hesabını da kapattıkları duyurdu.
Bu kişiler, aşı karşıtlığı aktivistliği ile iyi bilinen, çoğunlukla birden fazla sosyal medya hesabıyla paylaşımlar yapan ve genellikle “doğal hayatı” savunan kişiler. Bazılarının çeşitli kitaplar ve sağlık destekleri sattığı da biliniyor.
Çoğu komplo teorisyeninin yaptığı gibi bu grup da zaten çoktan bilimsel olarak yanlışlanmış iddiaları, hala geçerli iddialar gibi sunarak tedirginlik ve şüphe yaratıyor (halbuki gerçek olmadığı için şüphe edilecek bir durum da yok, fakat bunu herkes bilmiyor). Bazıları COVID’in var olmadığını bile iddia ediyor. Hatta aşıların COVID’i tedavi edemeyeceğini, ama “başka şeylerin” (aslında tamamen alakasız ve hatalı şeylerin) COVID’i tedavi edeceğini söyleyenler de var.
Bu 12’li grubun aslında çoğu, bilimsel olarak zaten yanlışlanmış hatalı komplo teorilerini yıllardır yaymakla meşguller, yani COVID ile yeni başlamış değiller. Bizler de COVID öncesinde sık sık aşı karşıtlığının neden yanlış olduğunu açıklarken, bunların aslında önemsiz bir azınlık olduğunu ve neden ciddiye aldığımıza dair sık sık sorular geliyordu. Özellikle Yalansavar, bu konu üzerinde çok önemli makaleler üretip, birçok soru işaretini de net bir şekilde cevaplamaktaydı. Buradan da tekrar görüyoruz ki, bu aslında yeni doğmuş bir problem değil ve ne yazık ki bu pandemiyle birlikte ayyuka çıkarak bizleri endişelendiren potansiyeli de ortaya çıktı.
Peki bu durumda şu soru ortaya çıkıyor: Neden sosyal medya platformları yalnızca son zamanlarda bunların hatalı paylaşımlarının peşine düşerek, yanlış bilginin yayılmasına engel olmaya başladı. Şimdiye kadar neredeydi?
Meclis üyeleri ve eyalet savcıları Facebook ve Twitter’a, bu “Dezenformasyon Düzinesi”nin yasaklanması için çağrıda bulundu.
Sosyal medya sürekli olarak hatalı aynı içerikleri paylaşanlar gibi kasıtlı bir amaçla toplum sağlığını riske atanları engellemek için yeni önlemler almaya başladı. Bunu yapan çoğu hesabın bu aktiviteleri engellendi, fakat bu isimleri sosyal medyada hala görmek mümkün.
Aşı Karşıtları Kendilerinin Sansürlendiği İddiasına Sığınıyor
Sosyal medyanın, bilim karşıtı bu girişimlerin önüne geçmesi sonrasında, aşı karşıtları takipçilerine “sansürlendiklerini” öne sürerek savunma hattı oluşturmaya başladılar. Örneğin “Dezenformasyon Düzinesi”nden Robert F. Kennedy Jr. böyle olmadığı kesinlikle bilinen ve bilimsel olarak sayısız defa doğrulanmış argümanlardan biri olan aşıların otizme neden olduğunu fikrini yaymaktaydı. Pandemi sırasında ise hiçbir temeli olmayan 5G’nin koronavirüse neden olduğu gibi hiçbir bilimsel temeli olmayan ve olması da mümkün olmayan, hiçbir kanıtın sunulamadığı fikirleri yaymaya başlamıştı. Bunun akabininde Kennedy sürekli olarak hiçbir kanıta dayalı olmayan fikirleri tekrar tekrar paylaşıp dezenformasyon yarattığı için Instagram’dan çıkarıldı.
Tabii ki Kennedy, asla hatalı bir bilgi paylaşmadığını söyleyip Facebook’u sansür uygulamakla suçladı. Üstelik bu durumun organizasyonuna yapılan “yüz binlerce dolarlık” bağışa mal olduğunu da dile getirdi.
Geçtiğimiz günlerde ise “COVID aşıları genetiğinizi değiştirebilir” yalanını ortaya atan “alternatif tıp ürünü pazarlayıcısı” doktorun servetinin 100 milyon doları aştığı ortaya konuldu! Bu isim, “Dezenformasyon Düzinesi”nin başında geliyordu.
İlgili okuma önerisi: Işıl Arıcan, Yalansavar, “Sık Karşılaşılan Aşı Karşıtı İddialar – 3: Aşıların yan etkileri ile ilgili endişeler ve komplo teorileri”
Derleyen ve Çeviren: Ögetay Kayalı
Referanslar
- NPR, Shannon Bond, “Just 12 People Are Behind Most Vaccine Hoaxes On Social Media, Research Shows”, <https://www.npr.org/2021/05/13/996570855/disinformation-dozen-test-facebooks-twitters-ability-to-curb-vaccine-hoaxes>
