Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Finlandiya'da Beyaz Aurora Hiçbir Zaman Görülmedi; ama Sahte Bilim Sayfaları Aynı Zırvayı Paylaşıp Duruyorlar!

Finlandiya'da Beyaz Aurora Hiçbir Zaman Görülmedi; ama Sahte Bilim Sayfaları Aynı Zırvayı Paylaşıp Duruyorlar!
3 dakika
1,696
Tüm Reklamları Kapat

İddia

Finlandiya'da sınırları çok keskin olan, perde şeklinde, beyaz aurora gözlendi.

Gerçek mi?

Sahte
Sahte

Gerçek Ne?

Fotoğraflar aurorayı değil, uzun pozlamayla çekilmiş flüorasan lambaları göstermektedir. Yukarıdaki gibi bir dizi fotoğraf, "Yaplakal" isimli bir sitedeki NeverSmile isimli bir kullanıcı tarafından üretilmiştir; ancak paylaşımların hiçbirinde auroralardan söz edilmemektedir. Sosyal medyada bunu "Finlandiya'daki beyaz aurora" olarak paylaşanlar, bu fotoğraflar arasından aurora isimli ışık olayına benzer olanları cımbızlayarak, prim yapma ve insanları kandırma amacıyla paylaşmışlardır.

Yaplakal
Yaplakal
Yaplakal
Yaplakal
Yaplakal
Yaplakal
Yaplakal
Yaplakal

İddianın Kökeni

Bu iddia, 14 Temmuz 2022 günü "Uzayı Keşfet" isimli Twitter hesabından, "Beyaz Aurora, Finlandiya'da fotoğraflandı." iddiasıyla yayınlandı:

Tüm Reklamları Kapat

11 Kasım 2021 itibariyle 40 bine yakın beğeni alıp tahminen milyonlarca kişiye ulaşan bu görselde, normalde yeşil (bazen kırmızıyla birlikte) görünen Aurora'ların beyaz olarak görüntülendiği iddia edilmektedir. Hesabın, görselin kime ait olduğunu paylaşmadığı, gerekli atıfta bulunmadığı da görülmektedir. Paylaşım altından üreticiye ulaşıp paylaşımın hatalı olduğunu söylememize rağmen, aynı sayfa 14 Temmuz 2022 günü birebir aynı paylaşımı tekrar yaptı:

Sayfanın amacının yalan da olsa viral içerikler üreterek prim yapmak olduğu anlaşılıyor. Üstelik bunu özgün içeriklerle de yapmıyorlar: Basit bir aramayla, bu içeriğin, daha önceden yabancı kaynaklarda üretilmiş içeriklerin kopyası olduğu görülüyor. Örneğin Baddie Visual hesabının 18 Temmuz 2020'de aynı görselleri aynı başlıkla yayınladığı görülüyor:

Tüm Reklamları Kapat

Bilgiler

Auroraların beyaz renkte ve bu formda olmadığı bilinmektedir. Güneş, aktif dönemlerinde koronal kütle atımlarıyla yüklü parçacıkları etrafındaki uzaya yüksek bir hızda fırlatır. Bazen bu atımlar, Dünya'nın doğrultusunda olur ve bu yüklü parçacıklar manyetik alanı takip ederek kutup bölgelerinden itibaren atmosfere girer. Bu da orada bulunan atomların uyarılmasına ve foton salınmasına neden olur. Bu olay işin fiziği gereği tek bir dalga boyunda (tek bir renkte, örneğin yeşil veya kırmızı) gerçekleşir. Oysa ki beyaz ışık dediğimiz, tüm dalga boylarını (yani tüm renkleri) bir arada barındıran bir ışıktır (bkz. ışık ve renk). Bu nedenle herhangi bir auroranın beyaz olarak görülmesi mümkün değildir.

Aynı Twitter hesabının bu paylaşımdan birkaç gün önce de APOD olarak seçilmiş bir görseli ne APOD'a ne de fotoğrafı çekene atıf vermeden, hatalı bir bilgiyle paylaştığı görülebiliyor (ilgili APOD'un çevirisini paylaşmıştık). Hesabın gelen sayısız yorumlara kayıtsız kaldığı ve aynı şekilde hatalı paylaşımları sürdürdüğü görülebiliyor.

Sahte Sosyal Medya Hesaplarıyla Yayılan Dezenformasyon

Günümüzde sosyal medyanın körüklediği popülerlik ve ünlü olabilme (ve bunun üzerinden para kazanma) arzusu, bilimsel bilgilerin az ilgi görmesiyle harmanlanınca birçok sözde bilim platformunun hatalı ama dikkat çekici içerikler paylaştığı görülüyor. Bu hesaplardan bazıları tamamen ticari amaçlı oluşturuluyor ve yeterince takipçiye ulaştıktan sonra isim değiştirerek satılıyor. Bu tür bir iş modeline dönen sistemde, insanların hangi türden dezenformasyonlara daha fazla tepki vereceği bilindiği için kasıtlı olarak hatalı bilgiler paylaşılıyor ve bu, bilim kültürünü önemli ölçüde olumsuz bir şekilde etkiliyor.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Bu tür hesapların genellikle fotoğrafın kaynağına da atıfta bulunmayarak etik ihlal yaptığı gözleniyor. Bir bilginin kaynağının paylaşılmasının, bilimsel paylaşımlar yapan platformlarda ne kadar hayati olduğunun da bir göstergesidir bu. Çünkü çoğu zaman kaynağın paylaşımı, söz konusu iddianın doğru olup olmadığı hakkında bu örnekte olduğu gibi net bir bilgi veriyor. Örneğin Aurora görselinde bunu direkt görürken, APOD olan görselde açıklamaya baktığımızda, "aynı saat" ifadesinin hiç geçmediğini görebiliyoruz.

Bu tür durumlarda okuyucu olarak yapılabilecek en iyi şey, şaşırtıcı görünen bilgiyi yaymadan önce doğruluğundan emin olmaya çalışmaktır. Özellikle kaynağa ve eser sahibine atıfta bulunmayan bir hesapta bu konuda çok daha hassas olunmasını öneriyoruz. Burada dezenformasyon kadar etik ihlallerin de öneminin altını çizmemiz gerek. Eser sahibine atıfta bulunmadan, birilerinin eser sahibinden daha çok atıf almasını sorgulamamız gerekiyor. Elbette, bilimsel gerçeklerin bilim iletişimi konusundaki rüştünü ve güvenilirliğini ispat etmiş sayfalardan edinilmesi de büyük önem taşıyor. Sosyal medyayı dolup taşıran bu tür ticari sahtebilimcilere geçit vermemeniz ve prim yaptırmamanız dileklerimizle...

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
47
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Grrr... *@$# 16
  • Tebrikler! 7
  • İnanılmaz 4
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 3
  • Bilim Budur! 2
  • Üzücü! 2
  • Muhteşem! 1
  • Merak Uyandırıcı! 1
  • Korkutucu! 1
  • Güldürdü 0
  • Umut Verici! 0
  • İğrenç! 0
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/03/2024 18:41:58 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/13015

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ö. Kayalı. Finlandiya'da Beyaz Aurora Hiçbir Zaman Görülmedi; ama Sahte Bilim Sayfaları Aynı Zırvayı Paylaşıp Duruyorlar!. (11 Ekim 2022). Alındığı Tarih: 28 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/13015
Kayalı, Ö. (2022, October 11). Finlandiya'da Beyaz Aurora Hiçbir Zaman Görülmedi; ama Sahte Bilim Sayfaları Aynı Zırvayı Paylaşıp Duruyorlar!. Evrim Ağacı. Retrieved March 28, 2024. from https://evrimagaci.org/s/13015
Ö. Kayalı. “Finlandiya'da Beyaz Aurora Hiçbir Zaman Görülmedi; ama Sahte Bilim Sayfaları Aynı Zırvayı Paylaşıp Duruyorlar!.” Edited by Ögetay Kayalı. Evrim Ağacı, 11 Oct. 2022, https://evrimagaci.org/s/13015.
Kayalı, Ögetay. “Finlandiya'da Beyaz Aurora Hiçbir Zaman Görülmedi; ama Sahte Bilim Sayfaları Aynı Zırvayı Paylaşıp Duruyorlar!.” Edited by Ögetay Kayalı. Evrim Ağacı, October 11, 2022. https://evrimagaci.org/s/13015.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close