Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Evrenden Yaşlı Yıldız Mı Keşfedildi: Methuselah Yıldızı (HD 140283)

Evrenden Yaşlı Yıldız Mı Keşfedildi: Methuselah Yıldızı (HD 140283)
5 dakika
654
  • Özgün
Tüm Reklamları Kapat

Aslında bu yeni bir mevzu değil, yıllardır evrenden yaşlı yıldız bulundu haberi ortalarda dolaşıyor. Ne yazık ki bu haber, evrenin yaşının dahi nasıl hesaplandığını bilmeyen kişilerce ortaya atılan zırvalıktan başka bir şey değil. Elbette evrenden yaşlı bir yıldız keşfedilmedi çünkü evrenin yaşını belirleme (test etme) yöntemlerimizden birisi zaten evrendeki en yaşlı gök cisimlerini aramak. Nedenini anlamak da zor değil, evren oluşmadan yıldız oluşabilir mi hiç... Üstelik olay bununla da bitmiyor; bahsi geçen yıldızın yaş hesaplaması, evrenin yaşından fazla değil. Sadece hata aralığı büyük olduğu için, bu limitin üzerine çıkıyor fakat o yaşta olamayacağını biliyoruz. Nedenleriyle ele alalım.

Haberin Arkasındaki Bilimsel Gerçekler

Birinci olarak, evrenin günümüzde belirlenen yaşını inceleyelim. Standart modele göre yapılan Planck uydusu gözlemlerinin 2015 verilerine göre evrenin yaşı 13.799±0.021 milyar yıl. Buradaki ± (artı-eksi) işareti şunu ifade ediyor: Evrenin yaşı 13.778 ile 13.820 milyar yıl arasında bir yerlerde olmalı. Yani çok çok ufak bir hata payımız var, bu hata payı da elbette yaptığımız ölçümlerden geliyor, elinize bir cetvel alıp bir kalemin boyunu ölçmeye çalışsanız muhtemelen aynı hassasiyeti ancak yakalayabilirsiniz. 13 santimetrelik bir nesneyi 0.21 milimetre hassasiyetle ölçmek demek bu. Elbette iş bir kalemin boyunu ölçmekten çok çok daha zor olduğu için bu hata payı takdire şayan bir değerdir. Bu yaşın nasıl hesaplandığını detaylı olarak şu yazılarımızda bulabilirsiniz (bkz. Evrenin Yaşı Nasıl Hesaplanır?)

Tüm Reklamları Kapat

İkinci olarak, bahsi geçen Methuselah yıldızının (ya da katalog adıyla HD140283'ün), yaşıyla ilgili hesaplara baktığımızda şunu görüyoruz: 2013'de yayınlanan makalenin özet kısmında yıldızın yaşı 14.46±0.31 milyar yıl olarak bahsedilmiş! Fakat olay bununla bitmiyor, yazı devam ediyor ve özetle diyor ki: "...diğer hatalar da dahil edildiğinde hata payı ±0.8 milyar yıla çıkmaktadır. Bu da evrenin yaşıyla ilgili yapılan gözlemlerle uyuşmakta ve büyük patlamadan hemen sonra oluşmuş olabileceğini göstermektedir".

Başka söze gerek var mı? Çalışmanın başlığında bile Büyük Patlama'dan sonra oluştuğu yazarken, aksi şekilde haber yapanların amacını bir durup sorgulamak gerekiyor. Konuya uzak kişileri böyle bir yanılgıya neden sürüklersiniz?

Tüm Reklamları Kapat

2013'te yıldızın yaşına dair hesaplamaların paylaşıldığı makale. Başlıkta dahi "Büyük Patlama'dan hemen sonra oluşan yıldız" ifadesi görülmektedir. Makale 2013'te çıktığı için son cümlede verdikleri evrenin yaşı, bizim verdiğimiz yaşından biraz farklı; eski hesaplanmış değeri. Fakat aralığın aynı olduğunu görüyoruz.
2013'te yıldızın yaşına dair hesaplamaların paylaşıldığı makale. Başlıkta dahi "Büyük Patlama'dan hemen sonra oluşan yıldız" ifadesi görülmektedir. Makale 2013'te çıktığı için son cümlede verdikleri evrenin yaşı, bizim verdiğimiz yaşından biraz farklı; eski hesaplanmış değeri. Fakat aralığın aynı olduğunu görüyoruz.

Yıldızların yaşlarıyla ilgili hesaplamaları yapmak oldukça zordur ve bu tür hesapların hata payı genellikle çok büyüktür. Methuselah için 2013 makalesinde biçilen yaş 14.46±0.80 milyar yıl düzeyinde yani yıldızın yaşı yapılan hesaplara göre 13.64 ile 15.36 milyar yıl arasında bir yerde olmalı.

Evrenin yaşına dair yapılan diğer tüm gözlemler ki bunlar tek bir gözlem değil ve birbirinden bağımsız bir sürü gözlemden oluşuyor; yıldızın yaşının 13.64 milyar yıl değerine daha yakın olması gerektiğini gösteriyor. Zaten makaleyi yazanlar da bunun pekala bilincindeler çünkü hesapların nasıl yapıldığını en iyi onlar biliyor.

Fakat, yazılan yazıları tıklanma alsın (para kazanayım, şöhret yapayım vb.) gibi nedenlerle gerçek dışı haber yapmaktan çekinmeyen kişiler, bunu "evrenden yaşlı yıldız" olarak lanse etmekten de çekinmemektedir. Halbuki yapılan bilimsel çalışma(lar) bunun böyle olmayacağını açıkça belirtiyor! Üstelik başlıklarında kocaman yazıyla! Hadi hepsini geçtim, çok sıradan bir düşünce süzgeciyle!

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Bilimi Hafife Almak

Buradaki bir diğer üstüne düşülmesi gereken nokta ise biliminve bilim insanlarının aşırı hafife alınmasıdır. Düşünün, bu insanların çoğu günün 12 saatini çalışmaya ayırıyor ve bu insanlarla röportaj yapacak kadar bile vakti bulamayabiliyorsunuz. Asistanlarıyla görüşebilirseniz ne ala.

Fakat gel gelelim birçok kişi, "evrenden yaşlı yıldız bulunmuş demek ki yapılanlar hatalı" diye düşünebiliyor. Çünkü bilim, dışarıdan ne kadar sağlam temellere dayalı olduğunu yeterince derinden kavratabilmiş değil. Tek bir şeyle, genelgeçer sonuçların yıkılabilmesi, daha olası geliyor. Halbuki bu gündelik hayat için bile çoğunlukla geçersiz bir düşünce biçimidir.

Zaten halihazırda sayısız gözlem yapılmış, teorik hesaplama ortaya sunulmuş durumdayken, üstelik gözlemler tek bir yöntemle değil birbirinden bağımsız birçok yöntemle yapılıyor ve hepsi birbirini doğruluyorken, elbette böyle bir şey düşünmezsiniz. En iyi ihtimalle düşünülecek olan şey, yıldızın yaşına dair yaptığınız hesaplamalarda bir yerde hata olduğudur.

Bilim insanlarının böyle basit bir faktörü göz önünde bulunduramayacağını düşünmek, ne yazık ki ciddi bir yanılgı. Dışarıdan bir göz fark ederken, işin uzmanı bunu düşünememiş olabilir mi? Bu durum, hayatında kafasını suyun altına sokmamış birinin bir olimpik yüzücüye gidip "suyun altında nefes alabilirsin sen neden nefesini tutuyorsun ki" demesinden pek de farklı değildir. Olimpik yüzücünün geçerli bir sebebi olduğu gayet açıktır, öncelikle ona bunu neden yaptığını sormak ve bilgilenmek gerekir. Unutmamak gerek ki en büyük tehlikelerden biri, bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olmaktır.

Bu sebeple böyle bir haberle karşılaşıldığında ilk düşünülmesi gereken haberin gerçekliğini sorgulamaktır. Çünkü buradan da görüldüğü üzere, kişisel çıkarlar uğruna birçok insan sizi manipüle etmeye çalışmaktadır. Burada konu sanat da olur, bilim de olur, teknoloji de olur, siyaset de olur, her şey olur. Fakat bilmelisiniz ki bu tür iddiaların altı çoğunlukla boştur.

Tüm Reklamları Kapat

Bugün evrenin yaşıyla ilgili hesaplamalara dair makaleleri okumaya başlasanız muhtemelen her birini okumak için yıllarca okumaya devam etmeniz gerekirdi. Bunca çalışmayı, tek bir yıldıza dair çalışmayla çöpe atamazsınız, bu durumda olsa olsa yıldıza dair yapılan hesaplarda hata olacağı ilk akla gelmesi gerekendir. Binlercesinin hatalı olması mı akla yatkındır yoksa birinin mi? Üstelik bu biri de diğerlerinin hassasiyetinin yanına yaklaşamayan çok kaba bir ölçüme sahipken...


Hazırlayan:Ögetay Kayalı

Referanslar
1. Bond HE, Nelan EP, VandenBerg DA, Schaefer GH, Harmer D. HD 140283: A Star In The Solar Nighborhood That Formed Shortly After The Big Bang. The Astrophysical Journal. 2013;765(1):L12. doi:10.1088/2041-8205/765/1/L12
Kapak görseli: Digitized Sky Survey (DSS), STScI/AURA, Palomar/Caltech, and UKSTU/AAO

Bu yazı ilk olarak 11 Aralık 2017 tarihinde yayınlanmıştır.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
0
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 0
  • Tebrikler! 0
  • Bilim Budur! 0
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/03/2024 11:07:05 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/12916

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ö. Kayalı. Evrenden Yaşlı Yıldız Mı Keşfedildi: Methuselah Yıldızı (HD 140283). (16 Ocak 2021). Alındığı Tarih: 28 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/12916
Kayalı, Ö. (2021, January 16). Evrenden Yaşlı Yıldız Mı Keşfedildi: Methuselah Yıldızı (HD 140283). Evrim Ağacı. Retrieved March 28, 2024. from https://evrimagaci.org/s/12916
Ö. Kayalı. “Evrenden Yaşlı Yıldız Mı Keşfedildi: Methuselah Yıldızı (HD 140283).” Edited by Ögetay Kayalı. Evrim Ağacı, 16 Jan. 2021, https://evrimagaci.org/s/12916.
Kayalı, Ögetay. “Evrenden Yaşlı Yıldız Mı Keşfedildi: Methuselah Yıldızı (HD 140283).” Edited by Ögetay Kayalı. Evrim Ağacı, January 16, 2021. https://evrimagaci.org/s/12916.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close