Astronomlar İlk Öteuyduyu Keşfetmiş Olabilir!

Ötegezegen, Güneş Sistemi dışındaki başka sistemlerde bulunan veya herhangi bir sistemde bulunmayıp başıboş gezen gezegenler için kullanılan terimdir. Gökbilimciler, şimdiye kadar birçok ötegezegen keşfettiler. Bu ötegezegenlerin etrafında dönen uydular hakkındaki çalışmalar ise devam etmekte. Ancak şimdi, gökbilimciler çalışmalarının sonuçlarını aldıklarını ve ilk öteuyduyu keşfettiklerini düşünüyorlar!^[1]

Potansiyel öteuydu, NASA'nın Kepler teleskobunun büyütme gücü vasıtasıyla ortaya çıktı. Çalışmaların sonucunda gezegenlerin, ayların ve yıldız sistemlerinin oluşumu hakkında bize çok şey öğretebilir. Şimdilik, bu öteuydu ilk testleri geçti. Öteuydunun bir ismi de var: Kepler-1625b I. Kolombiya Üniversitesinden David Kipping, şunları söylüyor:^[2]

Bu konuda oldukça heyecanlıyız" demekte ve eklemekte "İstatistiksel olarak, bu oldukça yüksek bir ihtimal. Ancak biz gerçekten istatistiklere güvenmeli miyiz?  Bu ölçülebilir bir şey değil.

Bu buluş, aslında çok daha geniş bir projenin parçası. Projenin adı ise, Kepler ile Öteuydu Avı (İng: "The Hunt for Exomoons with Kepler"). Bu proje, Kepler teleskobunun yeteneklerini kullanarak Samanyolu dışındaki galaksilerin sistematik bir şekilde araştırılmasına yönelik bir girişim. Yörüngedeki bu teleskop, görüş alanındaki 145.000'den fazla yıldızı gözlemleyebilir.

Yeni öteuydu adayı, Dünya'dan yaklaşık 4.000 ışıkyılı uzaklıkta bir yıldız etrafında gözlemlendi. Öteuydunun Neptün boyutlarında olduğu düşünülüyor. Neptün ile olan benzerliğinden dolayı ekip, öteuyduya "Nep-uydu" (İng: "Nep-moon") lakabını taktı.

Etrafında dönüyor olabileceği gezegen ise Kepler-1625b. Bu gezegen, Jüpiter büyüklüğünde gibi görünmekte. Mevcut hipoteze göre, gezegenin güçlü kütleçekimi Kepler-1625 isimli uyduyu bir noktada yörüngeye oturttu.

Çalışmanın bir sonraki aşaması ise, Hubble teleskobunu kullanarak daha kapsamlı gözlemler yapmak. Ekim ayında yapılacak gözlemler ile, bir öteuyduya bakıp bakmadığımız daha da kesinleşecek.

Bu çalışmaların sonuçları, "Öteuydu var mı, yok mu?" sorusundan daha fazlasına cevap verebilir. Satürn'ün uydularında gördüğümüz gibi bu gökcisimleri, etrafında döndükleri gezegenlerden daha yaşanabilir olabilirler.^[3] Hatta belki de insanoğlunun bir sonraki durağı, bir gezegen değil o gezegenlerden birinin uydusu olabilir.

Yazımızın başında bahsettiğimiz yüksek ihtimale rağmen, araştırmacılar hala çalışmanın sonucunda bir öteuydu bulma şansının %50 olduğunu söylüyorlar. Yapılan çalışmalar henüz hakemli bir dergide yayınlanmadı. Bu nedenle diğer gökbilimcilerin bulguları analiz etme şansı henüz olmadı.

Aslında biz bu durumu daha önce de yaşamıştık. 2014 yılında başka bir aday daha gözlemlenmişti.^[4] Ancak bilim insanları hâlâ onun bir öteuydu olup olmadığını ispatlamak için bir yöntem bulamadılar.

Yani, çok da fazla heyecanlanmamalıyız. Ancak, bu sefer gerçekten uzun yıllardır süren öteuydu avımızın sona erebilme ihtimaliyle karşı karşıyayız. Kipping'in, BBC'deki Paul Rincon'a verdiği demeç ise şu şekilde:

Söylemeliyim ki, bu aday şimdiye kadar gözlemlediğimiz adayların en iyisi. Neredeyse her testlerimizi geçen aday öteuydu gözlemimizde, onun geçemeyeceği testler icat ediyoruz ve adayımızın öteuydu olmadığını anlıyoruz. Bu çalışmamızda ise, icat ettiğimiz tüm testleri adayımıza uyguladık. Ve adayımız tüm testleri başarıyla geçti.

Bulgular henüz bir hakem tarafından gözden geçirilmedi, ancak bunları baskı öncesi web sitesi arXiv.org'da okuyabilirsiniz.