Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Koronavirüs Nedir ve Ne Yapmalı?

Koronavirüs Nedir ve Ne Yapmalı?
8 dakika
9
  • Özgün
Tüm Reklamları Kapat

Uyarı: Bu yazı bilgilendirme amaçlıdır. Bir sağlık tavsiyesi içermez. Eğer sağlık durumunuzla ilgili bilgi almak istiyorsanız, lütfen en yakın sağlık kuruluşuna başvurunuz.

Aralık 2019'da Çinli yetkililer bir virüsün ülkelerinden dünyaya yayıldığını bildirdi. Sonraki aylarda, vaka sayısı birkaç gün içinde iki katına çıkarak diğer ülkelere yayıldı. Bu virüs, COVID-19 adı verilen hastalığa neden olan ve herkesin koronavirüs olarak bildiği Şiddetli Akut Solunum Sendromu'na bağlı Koronavirüs 2’dir. Hastalığın adı teknik olarak COVID-19, virüsün adı ise SARS-CoV-2 olarak geçer. Konuşulanların ötesinde, bulaştığında neler olduğunu ve ne yapmamız gerektiğini bu yazımızda anlaşılır ve ayrıntılı bir şekilde inceleyeceğiz, iyi okumalar.

Tüm Reklamları Kapat

Koronavirüs
Koronavirüs

Koronavirüs nedir?

Virüs denilen şey aslında, genetik materyalin çevresinde bulunan birkaç proteine sahip bir kabuktur ve yaşayan bir şey olup olmadığı bile tartışma konusudur. Ancak yaşayan bir hücreye bağlanarak üreyebilir. Koronavirüs, yüzeyler aracılığıyla yayılabilir ve Amerikan Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (CDC) [1] tarafından yayınlanan bir araştırmaya göre, yolcu gemisinde yapılan gözlemler sonucunda 17 gün boyunca virüsün hayatta kalabildiğisonucuna ulaşılmıştır. Ancak yine de benzer yüzeylerde virüs bulunabilmesine rağmen insanlara bulaşması mümkün mü bilinmemektedir.

Bu konuda, İngiltere'de bir Tıp Dergisinin sonuçlarını yayınladığı bir çalışma [2] ile virüsün bakırüzerinde birkaç saat, karton üzerinde 24 saat, plastik ve çelik üzerinde ise 72 saate kadar tespit edilebilir olduğu gösterildi. Bu sebeple temasa geçtiğimiz her yüzey risk unsuru olabilir.

Tüm Reklamları Kapat

Peki bu virüs o yüzeyde mevcut diye biz hemen enfekte olacak mıyız? Elbette hayır. Ancak bu bizi rahatlatmamalı. Doktor Akiko Iwasaki, enfekte olmamız için maruz kalmamız gereken belli bir virüs sayısının olduğunu söylüyor. Bazı virüsler için, 10 partikül enfekte olmamız için yeterli olurken bazı virüslerde durum daha farklı olabiliyor.

Nasıl yayılır?

Virüsün asıl yayılma şekli, insanların öksürmesi sonucu enfeksiyon şeklinde oluyor ve hasta olan birine dokunduktan sonra yüzünüze dokunmanız, gözlerinizi veya burnunuzu ovalamanız sonucunda da bulaşabiliyor.

Virüs yolculuğuna bu şekilde başlıyor ve sonrasında vücudunuzda daha derinlere ilerliyor. Hedefi ise en fazla etkileyebileceği yerler olan akciğerler, dalak veya bağırsaklar oluyor. Sadece birkaç koronavirüs bile oldukça ciddi bir duruma neden olabiliyor.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Akciğerlerimiz milyarlarca epitel hücresi ile kaplıdır. Bunlar vücudumuzun organları ve mukozayı kaplayan sınır hücreleridir ve enfeksiyonu engellemeye çalışırlar. Koronavirüs, genetik materyalini enjekte etmek için kurbanının zarlarındaki bir reseptöre bağlanır. Olanlardan habersiz hücre, oldukça basit olan yeni talimatları yürütür: Kopyala ve yapıştır.

Enfekte Olduktan Sonra Ne Oluyor?

Son talimatı alana kadar orijinal virüsün kopyalarını oluşturmaya devam eder ve son talimatla beraber kendini imha eder. Hücre erir ve daha fazla hücreye saldırmaya hazır yeni korona parçacıkları serbest kalır. Böylece enfekte olmuş hücrelerin sayısı katlanarak büyür.

Yaklaşık 10 gün sonra, milyonlarca vücut hücresi enfekte olmuştur ve akciğerler virüs ile dolup taşar. Anlattıklarımız kulağa korkunç geliyor olabilir ancak bu safhada hala virüs büyük bir zarara sebep olmamıştır ve asıl tehlike daha yeni ortaya çıkacaktır, ve o da kendi bağışıklık sistemimizdir.

Bağışıklık sistemi, aslında bizi korumayı amaçlamasına rağmen bu durumda oldukça tehlikeli bir unsura dönüşebiliyor ve bağışıklık hücreleri virüsle savaşmak için akciğerlere döküldüğünde, Koronavirüs bazılarına bulaşır ve karışıklık yaratır. Hücrelerin kulakları veya gözleri yoktur. Genelde sitokin adı verilen küçük bilgi proteinleri yoluyla iletişim kurarlar. Neredeyse bütün önemli bağışıklık reaksiyonları onlar tarafından kontrol edilir.

Koronavirüs, enfekte olmuş bağışıklık hücrelerinin aşırı tepki vermesine ve saldırmasına sebep olur. Bir anlamda, bağışıklık sistemini bir savaşa sokar ve olması gerekenden çok daha fazla askerin gönderilmesini sağlar. Vücut kaynaklarını boşa harcar ve oldukça fazla hasar yaratır. Özellikle iki tür hücre hasara yol açar. Birincisi, hücrelerimiz de dahil olmak üzere maddeleri imha etmekte usta olan nötrofillerdir. Binlercesi savaş alanına geldiğinde, zararlı hücreler kadar kendi safından hücreleri de yok eden enzimler salgılamaya başlarlar.

Tüm Reklamları Kapat

Bir başka önemli hücre tipi ise, enfekte olan hücrelerin kontrollü bir şekilde kendilerini imha etmesini sağlayan katil T hücreleridir. Ortalık iyice karıştığından sağlıklı hücrelerin de kendilerini imha etmelerini sağlamaya başlarlar. Daha fazla bağışıklık hücresi gelir, daha fazla hasar oluşur ve daha sağlıklı akciğer dokusu ölür. Durum o kadar kötüleşebilir ki, ömür boyu sakatlıklara yol açacak kalıcı hasarlar kaçınılmaz olabilir.

Çoğu durumda, bağışıklık sistemi yavaş yavaş kontrolü tekrar eline alır. Enfekte hücreleri öldürür, yenilerini enfekte etmeye çalışan virüsleri yakalar ve savaş alanını temizler. İyileşme süreci böylece başlar. Enfekte olan insanların çoğu, nispeten hafif semptomlarla hastalığı atlatacaktır ancak birçok vaka oldukça kritik hale gelecektir. Henüz yüzdeyi bilmiyoruz çünkü bütün vakalar tanımlanmadı. Ancak bunun gripten çok daha fazlası olduğunu artık kavramış bulunmaktayız.

Daha ağır vakalarda, milyonlarca epitel hücresi ölür ve akciğerlerin koruyucu duvarı tamamen etkisiz hale gelir. Bu, nefes almamıza yardımcı olan alveollerin normalde pek bir sorun yaratmayacak bakteriler tarafından enfekte edilebileceği anlamına gelir. Hastalar zatürre olur. Solunum zorlaşır hatta imkansız hale gelebilir ve hastalar hayatta kalmak için solunum cihazlarına ihtiyaç duyar. Bağışıklık sistemi haftalarca tüm gücüyle savaşır ve virüslere karşı milyonlarca silah geliştirir. Binlerce bakteri de hızla çoğaldıkça durum iyice bunaltıcı hale gelir. Kana karışırlar ve bütün vücuda yayılırlar, eğer bu aşamaya kadar gelinirse ölüm çok olasıdır.

Koronavirüs, genellikle griple karşılaştırılmasına rağmen ondan çok daha tehlikelidir. Devam eden bir salgın sırasında kesin ölüm oranını tespit etmek zor olsa da, bunun çok daha bulaşıcı olduğundan ve gripten daha hızlı yayıldığının farkındayız. Koronavirüs gibi bir pandemi için hızlı ve yavaş yayılacağı iki gelecek öngörebiliyoruz. Hangi geleceğe mecbur kalacağımız salgının ilk zamanlarında durumla nasıl başa çıktığımıza göre değişecek. Hızlı bir yayılma durumunda sonuçlar korkunç olacak ve pek çok hayata malolacak; yavaş yayılan bir salgın ise gelecekte hatırlanmayacaktır.

Tüm Reklamları Kapat

Pandemi ve Kontrol

Hızlı yayılan bir pandemi için en kötü senaryo, çok hızlı bir enfeksiyon oranı ile başlayacaktır. Çünkü bu oranı yavaşlatmak için yeterli önlem söz konusu değildir. Böyle bir olasılığın ciddiyetini şu şekilde açıklayabiliriz. Hızlı yayılan bir pandemi söz konusu olursa,birçok insanın aynı anda hastalanmasıyla karşılaşırız. Sayılar çok büyürse, sağlık sektörü bununla başa çıkamaz. Solunum cihazları gibi medikal ekipmanlar ve sağlık personelleri herkesin yardımına yetişecek nicelikte olmayabilir. İnsanlar tedavi edilemeden ölebilir ve sağlık personelleri hastalandıkça, sağlık sektörümüzün kapasitesi de mecburen düşecektir. Bu durumda, kimin yaşayacağı ve kimin yaşamayacağı konusunda korkunç kararlar alınması gerekecektir. Böyle bir senaryoda ölüm sayısı önemli ölçüde artmaktadır.

Bundan kaçınmak için, bu salgını yavaş yayılan bir pandemi haline getirmek için elimizden geleni yapmamız gerekmektedir. Bir pandemiyi yeterince bilinçli davranarak yavaşlatabiliriz. Özellikle erken evrede, hastalanan herkesin tedavi görebilmesi ve hastanelerde aşırı yoğunluk oluşturmaktan kaçınmak için daha duyarlı davranabiliriz. Koronavirüs için bir aşımız olmadığı için kendimizi şekillendirmemiz gerekiyor. Bu şekillendirmeyi iki önemli nokta ile özetleyebiliriz.

Enfekte Olma, Başkalarını da Enfekte Etme!

Kulağa önemsiz gelse de, yapabileceğiniz en iyi şey ellerinizi yıkamaktır. Sabun aslında güçlü bir araçtır. Koronavirüs, temelde yağ tabakası içerisinde bulunur. Sabun ise o yağı parçalar ve virüsü sizi enfekte edemeyecek hale getirir. Hatta ellerinizi kayganlaştırır ve siz ellerinizi yıkarken virüslerin parçalanıp, su ile beraber akıp gitmesini sağlar.

Tüm Reklamları Kapat

Agora Bilim Pazarı
Kanıta Dayalı Laboratuvar Tıbbı
  • Boyut: 16 x 24
  • Sayfa Sayısı: 576
  • Basım: 2
  • ISBN No: 9786055829834
Devamını Göster
₺550.00
Kanıta Dayalı Laboratuvar Tıbbı
  • Dış Sitelerde Paylaş

Ellerinizi, sanki az önce acı biber doğramışsınız ve biraz sonra lenslerinizi takacakmışsınız yıkayın.

Sıradaki önemli nokta, çok da hoşlanmayabileceğimiz sosyal mesafe kuralıdır. Bu demek oluyor ki, sarılmak ve el sıkışmak yok. Evde kalma imkanınız varsa, toplumumuzun işleyebilmesi için görev başında olan insanları korumak için evde kalın.

Doktorlardan kasiyerlere, hemşirelerden polislere, Hepsine ihtiyacımız var, ama onların da hastalanmamak için bizim duyarlılığımıza ihtiyaçları var.

Dahası, karantinalar; seyahat yasakları ve sokağa çıkma kısıtlamaları söz konusu olabilir. Tercih edeceğimiz şeyler olmasalar da durumun ciddiyeti bakımından saygı duyup aksi yönde hareket etmememiz önemlidir. Bu tip önlemler tedavi ve aşı üzerine çalışan araştırmacılara ciddi vakit kazandıracaktır. Yani karantina altına alınıyorsanız, nedenini anlamalı ve buna saygı duymalısınız. Bunun pek eğlenceli olmadığını biliyoruz. Ama büyük resme bakacak olursak, aslında çok küçük bir bedel ile büyük bir felaketi atlatabiliriz.

Pandemilerin nasıl sonuçlandıkları, nasıl başladıklarına göre şekillenir. Eğer grafiğe dik bir eğimle yansıyacak şekilde, hızlı yayılarak başlarlarsa kötü şekilde biterler. Eğer yavaş başlarlarsa, kolayca üstesinden gelebileceğimiz şekilde ilerler ve sona erer. Bugünlerde, bu pandeminin sonuçlarının tamamen ellerimizde olduğunu unutmamalıyız. Hem mecazi olarak, hem de kelimenin tam anlamıyla ellerimizde.

Hazırlayan: Ayşe Ege Palaz

Referanslar
1. Centers for Disease Control and Prevention (CDC), " Public Health Responses to COVID-19 Outbreaks on Cruise Ships" https://www.cdc.gov/mmwr/volumes/69/wr/mm6912e3.htm?s_cid=mm6912e3_w
2. The New England Journal of Medicine, " Aerosol and Surface Stability of SARS-CoV-2 as Compared with SARS-CoV-1" https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMc2004973?query=featured_home
3. Kurzgesagt, "The Coronavirus Explained & What You Should Do" https://kurzgesagt.org/ https://www.youtube.com/watch?v=BtN-goy9VOY&t=130s
4. The Guardian, "How long does coronavirus live on different surfaces?" https://www.theguardian.com/us-news/2020/mar/25/how-long-coronavirus-lasts-on-surfaces-packages-groceries/
5. Ourworldindata, "Coronavirus Disease (COVID-19) – Statistics and Research" https://ourworldindata.org/coronavirus
6. World Health Organization, "Coronavirus disease (COVID-19) outbreak" https://www.who.int/westernpacific/emergencies/covid-19
7. American Society for Microbiology, "Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS) Coronavirus-Induced Lung Epithelial Cytokines Exacerbate SARS Pathogenesis by Modulating Intrinsic Functions of Monocyte-Derived Macrophages and Dendritic Cells" https://jvi.asm.org/content/83/7/3039

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
0
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 0
  • Tebrikler! 0
  • Bilim Budur! 0
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/03/2024 10:43:44 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/12666

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
A. E. Palaz, et al. Koronavirüs Nedir ve Ne Yapmalı?. (28 Mart 2020). Alındığı Tarih: 29 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/12666
Palaz, A. E., Kayalı, Ö. (2020, March 28). Koronavirüs Nedir ve Ne Yapmalı?. Evrim Ağacı. Retrieved March 29, 2024. from https://evrimagaci.org/s/12666
A. E. Palaz, et al. “Koronavirüs Nedir ve Ne Yapmalı?.” Edited by Ögetay Kayalı. Evrim Ağacı, 28 Mar. 2020, https://evrimagaci.org/s/12666.
Palaz, Ayşe Ege. Kayalı, Ögetay. “Koronavirüs Nedir ve Ne Yapmalı?.” Edited by Ögetay Kayalı. Evrim Ağacı, March 28, 2020. https://evrimagaci.org/s/12666.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close