Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Sarmal Galaksiler Nasıl Döner? Spiral Galaksilerin Dönüşünü En İyi Şekilde Nasıl Modelleyebiliriz?

Sarmal Galaksiler Nasıl Döner? Spiral Galaksilerin Dönüşünü En İyi Şekilde Nasıl Modelleyebiliriz?
3 dakika
1,622
Tüm Reklamları Kapat

Galaksiler, görünüşlerine (yani morfolojik yapılarına) göre üç gruba ayrılmaktadır:

  1. sarmal galaksiler,
  2. eliptik galaksiler,
  3. düzensiz galaksiler.

Sarmal galaksiler (ya da spiral galaksiler), adından da anlaşılacağı üzere, disk bir yapıya sahiptir ve üzerinde sarmal kollar yer alır. Bu kolların sayısı değişebileceği gibi kollar arasındaki mesafeler de galaksiden galaksiye farklılık gösterebilir. Galaksimiz Samanyolu ve bize giderek yaklaşmakta olan Andromeda Galaksisinin her ikisi de sarmal galaksidir.

Tüm Reklamları Kapat

NGC 1376 Spiral Galaksisi
NGC 1376 Spiral Galaksisi
ESA/Hubble

Sarmal Galaksilerin Dönüşü Nasıl Modellenebilir?

Sarmal galaksiler kendilerine özgü bir dönüş hareketine sahiptir. Bu hareketi biraz anladığınızda, sarmal kolların orada bulunuyor olması ilk bakışta problemli görünür. Öncelikle, olası dönüş hareketlerini inceleyelim.

Katı Dönüş Modeli

İlk akla gelen, katı bir cisim gibi dönüş dediğimiz dönüştür. Böyle bir dönüşte galaksi bir bütün olarak döndüğünden, görüntüsü hiç değişmez. Sadece belirli bir açıyla çevirmiş gibi olursunuz. Aşağıdaki animasyonda katı cisim gibi dönme yapan bir galaksi modeli görünmektedir (galaksiler gerçekte böyle bir dönüşe sahip değildir):

Tüm Reklamları Kapat

Diferansiyel Dönme

Gerçekte olan dönme ise, diferansiyel dönme dediğimiz dönmedir. Böyle bir dönmede galaksinin merkez bölgeleri, dış bölgelerine göre daha hızlı döner. Eğer üzerinde biraz düşünecek olursanız, böyle bir dönüş hareketiyle sarmal kolların olmaması gerektiği sonucuna varmanız gerekir. Çünkü iç bölgeler, dış bölgelere tur bindirir ve sarmal kollar zamanla birbirine dolanır. Bu duruma dolaşma problemi denir. Aşağıdaki animasyonda diferansiyel dönme yapan bir galaksi modeli görünmektedir (galaksiler gerçekte böyle döner, fakat kollar bu şekilde birbirine dolaşmaz):

Yoğunluk-Dalga Modeli

Aslında dönüş ilk modeldeki gibi olsaydı, yani katı bir cisim gibi dönseydi, sarmal kolları görmemiz gayet akla yatkın olacaktı. Fakat galaksilerin dönüşlerini incelediğimizde, diferansiyel bir dönme yaptıklarını görüyoruz. Buna rağmen sarmal kollara sahip olduklarına göre, sarmal kolların orada kalmasını sağlayan bir mekanizma olmalıdır. Bu durumu açıklayan teorilerden biri, yoğunluk-dalga teorisidir.

Yoğunluk-dalga teorisi, trafikteki bir sıkışmayla açıklanabilir. Aracınızla yolda ilerlediğinizi fakat yolda bir çalışma olduğunu ve tek şeride düştüğünü düşünün. Bu durumda diğer şerittekiler, tek şeride geçeceğinden bir tür sıkışma meydana gelir ve trafik ilerlemez. Trafik birden yoğunlaşır ve bu bir hat boyunca yayılır. Yoğunluk-dalga teorisinde de gerçekleşen durum buna benzerdir. Bir tür tedirginlik sonucunda, yoğunlukta bir artış meydana gelir ve bu dalga galaksi boyunca yayılır. Söz konusu durum yoğunlaşma olduğundan, sarmal kollar boyunca yeni yıldız oluşum bölgeleri de doğmuş olur. Böylelikle genç yıldızların yaydığı parlak ışık, sarmal kolun aydınlanarak ön plana çıkmasına neden olur.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Burada dikkat etmeniz gereken, buradaki sarmal yapının bir materyal gibi düşünülmemesi gerektiğidir. Bu sadece bir yoğunluk dalgalanmasıdır ve galaksi içerisinde dönmekte olan yıldızlar, gezegenler ve diğer cisimler bu yoğunluk dalgasının, yani sarmal kolun içerisinden geçip gidebilirler. Aşağıdaki animasyonda böyle bir galaksinin dönüşü gösterilmektedir.

Bu teori ile ilgili zayıflık, böylesi bir yoğunluk dalgasının kökeninin çok iyi açıklanamaması ve yoğunluk dalgasının ömrünün birkaç yüz milyon yıl mertebesinde olmasıdır. Yani dalganın oluşuma sebep olacak tedirginlik, bir şekilde sürekliliğini sağlamalıdır. Çünkü her dalga gibi bu dalgalar da en nihayetinde galaksiyi terk ederler.

Özetle, spiral (sarmal) galaksiler kollarıyla birlikte katı bir cisim gibi dönmemekte, yukarıda gösterildiği gibi bir diferansiyel dönme hareketi yapmaktadırlar. Bu durumda kolların varlığını zaman içerisinde sürdürebilmeleri için ortaya atılan modeller, aslında kollarda sürekli aynı yıldız ve diğer gök cisimlerinin bulunmadığını, zamanla bu kol yapılarından geçip gittiklerini ortaya koymaktadır.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
24
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Merak Uyandırıcı! 7
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 6
  • Bilim Budur! 3
  • İnanılmaz 3
  • Üzücü! 1
  • Grrr... *@$# 1
  • İğrenç! 1
  • Korkutucu! 1
  • Muhteşem! 0
  • Tebrikler! 0
  • Güldürdü 0
  • Umut Verici! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/03/2024 15:51:20 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/12987

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ö. Kayalı. Sarmal Galaksiler Nasıl Döner? Spiral Galaksilerin Dönüşünü En İyi Şekilde Nasıl Modelleyebiliriz?. (9 Ekim 2022). Alındığı Tarih: 28 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/12987
Kayalı, Ö. (2022, October 09). Sarmal Galaksiler Nasıl Döner? Spiral Galaksilerin Dönüşünü En İyi Şekilde Nasıl Modelleyebiliriz?. Evrim Ağacı. Retrieved March 28, 2024. from https://evrimagaci.org/s/12987
Ö. Kayalı. “Sarmal Galaksiler Nasıl Döner? Spiral Galaksilerin Dönüşünü En İyi Şekilde Nasıl Modelleyebiliriz?.” Edited by Ögetay Kayalı. Evrim Ağacı, 09 Oct. 2022, https://evrimagaci.org/s/12987.
Kayalı, Ögetay. “Sarmal Galaksiler Nasıl Döner? Spiral Galaksilerin Dönüşünü En İyi Şekilde Nasıl Modelleyebiliriz?.” Edited by Ögetay Kayalı. Evrim Ağacı, October 09, 2022. https://evrimagaci.org/s/12987.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close