Astronomi

Ötegezegen Keşifleri

Tanım: Ötegezegen (ya da Güneş dışı gezegen); Güneş Sistemi dışındaki başka sistemlerde bulunan veya herhangi bir sistemde bulunmayıp başıboş gezen gezegenler için kullanılan terimdir.

İnsanlık tarihi boyunca insanlar, Dünya dışı yaşamın olduğuna inandı. Bu inançları doğrultusunda ilk başta, yaşamın kaynağının Güneş Sistemi’nde bulunan gezegenlerde olabileceğini düşündü. Teknolojinin gelişmesiyle önce uydumuz Ay’da sonrasında ise Güneş Sistemi içindeki diğer gezegenlerde yapılan gözlemsel çalışmalar, buralarda “akıllı yaşamın” olmadığını bize gösterdi. Bu durum, yeni yerler keşfetmemiz gerektiğini ve akıllı yaşamı bu yeni yerlerde aramamız gerektiğini bize öğretti. Peki ama nerelere bakılmalıydı? İçinde bulunduğumuz sistemin dışına, yani başka yıldızların çevresinde bulunan gezegenlere

Bilim insanları, başka yıldızların etrafında da gezegenler olabileceğini düşündü ve gözlem araçlarını bu sefer gezegen aramak için yıldızlara çevirdi. İlk hedefleri, Dünya benzeri gezegenler aramaktı. Sebebi ise gayet açıktı. Dünya yaşamın bulunduğu, bildiğimiz tek yerdi ve Dünya’ya benzer yerlerin keşfedilmesi, bizi başka akıllı yaşamlara götürebilirdi. Tabii ki aradığımız yaşamın bizim yaşamımıza benzer olması gerekmiyor fakat bilim insanlarının öncelikleri, bildiğimiz yaşamın benzerini bulmaktı.

Başka gezegenler bulma fikrinin ilk meyveleri 1988’de alındı. PSR B1957+20 b keşfedilen ilk ötegezegenimiz oldu. PSR B1957+20 b, kütlesi Dünya’nınkinden 6990 kat daha fazla, yarıçapı ise hala bilinmiyor ve 1 yılı ise sadece 9.1 gün.

B1957_comp
Gezegenin yıldızı olan PSR B1957+20 bir pulsardır.

Bu keşif, astronomi dalında yeni bir heyecan yaratmıştı ve o günden sonra keşifler, arka arkaya gelmeye başladı. Sadece keşifler olmuyordu, keşfedilen eski ötegezegenlerin verileri, her geçen gün yenileniyor ve daha hassas sonuçlar alınıyordu. İlk zamanlar, bulunan bu ötegezegenlerin yaşam kuşağında olup olmaması merakla araştırılıyordu. (Özellikle Dünya benzeri yaşam arayışı)

“Yaşam kuşağını kısaca ve net bir şekilde açıklarsak, suyun sıvı olduğu bölgedir. Güneş sistemi için bu kuşak yaklaşık 0.8 ile 1.5 astronomik birimdir”

Hem Dünya benzeri, hem de yaşam kuşağında bulunan gezegenlerin keşfedilemeyişi, bilim insanlarını yaşamı bulma konusunda yeni rotalar çizmeye itti. Güneş Sistemi’nde bulunan dev gaz gezegenlerin uydularında, yaşamın varolabilme düşüncesi, çalışmaları öncelikle bu konuya iterken, burada da gözlenemeyen “akıllı yaşamı”, ilerleyen dönemlerde keşfedilen dev gaz ötegezegenlerin uydularında aramaya itti. Tabii şu ana kadar, bir akıllı yaşam keşfedilemedi fakat, sayısal verilerle konuşacak olursak, 589 tane çoklu gezegen sistemi (içerisinde birden fazla gezegeni barındıran yıldızların sistemleri.), 2598 gezegenli sistem (tek bir gezegen barındıran yıldızların sistemleri), ve sistemi bulunmayan onlarca başıboş gezegen ile birlikte, toplamda 3473 gezegen keşfedildi. Bu gezegenler; Dünya’ya kütlece benzer, yarıçap olarak benzer, periyot olarak benzer ve yarı büyük eksen olarak benzer ötegezegenler olsa da; diğer parametreler birbiriyle örtüşmediği için, Dünya’ya tam anlamıyla benzer bir ötegezegen henüz keşfedilmedi. Aşağıdaki tabloda sizin için, yaşadığımız gezegene en yakın ötegezegenlerin verilerini dikkatle seçtik.

[table id=6 /]

Gördüğünüz gibi kütle benzese dahi, yarıçap veya diğer parametreler uymuyor; ki bu seçtiklerimiz tüm veriler arasından gezegenimize en yakın verilere sahip olan gezegenler.

Tabii zor bir iş olan ötegezegen keşifleri, teknolojinin ilerlemesiyle yerden gözlem yerine, uzaydan uydu teleskoplarıyla yapılmaya başlandı. Hatta ötezegenlerin keşiflerinin büyük bir kısmını, 7 mart 2009’da fırlatılan Kepler uydusu yaptı. Yerden gözlemsel araçlarla yapılan keşifler, oransal olarak daha az olsa da; unutulmamalıdır ki, ilk gözlemler yerden yapıldı. Umarız bir gün bu çalışmalar, daha da ilerler ve kim bilir belki de yeni yaşamlar keşfederiz.

Süleyman Yeşil

Veriler
http://exoplanet.eu/

Süleyman Yeşil

Eğlenceli bir insan.

Leave a Reply

Your email address will not be published.

Back to top button