Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Kutup Yıldızı (Polaris) Nedir? Kutup Yıldızı Nasıl Bulunur ve Neden Hep Sabittir?

Kutup Yıldızı (Polaris) Nedir? Kutup Yıldızı Nasıl Bulunur ve Neden Hep Sabittir?
7 dakika
22,409
Tüm Reklamları Kapat

Polaris yıldızı, kuzey yarımkürenin kutup yıldızıdır. Kutup yıldızı, Polaris'in sadece sıradan bir yıldız olmanın ötesinde, bir "belirteç" olduğunu anlamına gelir: Polaris'in "kutup yıldızı" adını alma sebebi, daima kuzey kutbunun bulunduğu yönü belirtmesidir. Kutup yıldızının sürekli kuzeyi gösterme nedeni, kuzey yarı kürede Dünya'nın dönüş ekseni doğrultusuna çok yakın bir noktada yer almasıdır.

Elbette, Dünya küresel olduğu için, Polaris sadece kuzey yarımkürenin kutup yıldızıdır. Güney yarımküreden görünen yıldızlar farklıdır ve bu bu bölgede belirgin bir kutup yıldızı yoktur. Bunun yanı sıra, kutup yıldızı, sanılanın aksine gökyüzündeki en parlak yıldız da değildir. Hatta oldukça sönük bir yıldızdır ve ışık kirliliği fazla olan büyük şehirlerde neredeyse görünemez. Sıklıkla; çoban yıldızı olarak adlandırılan, aslında yıldız olmayan, çok parlak görünümlü Venüs ile karıştırılır.

Tüm Reklamları Kapat

Kutup Yıldızı Nasıl Bulunur?

Polaris'i bulmak aslında oldukça kolaydır. Fakat aşırı parlak bir yıldız olmamasından ötürü bazen şehirlerin ışık kirliliği altında onu direkt bulmak zorluk yaratabilir. Bunun için oldukça pratik bir yöntem vardır: Gökyüzüne baktığınızda en kolay tanımlanabilir takımyıldızlardan birisi Büyük Ayı takımyıldızıdır. Eğer bunu bir kepçe olarak görürseniz, kepçenin kısmındaki iki yıldızı belirteç olarak kullanabilirsiniz. Polaris, bu ikilinin yer aldığı doğrultuda, ikilinin arasındaki mesafenin yaklaşık beş kat ilerisinde yer alır.

Polaris - Kuzey Kutup Yıldızı

Polaris yıldızı, kuzey yarı kürede yaşayanlar için kutup yıldızıdır. Dünya'nın dönüş ekseni doğrultusuna oldukça yakın bir noktada yer alır. Bu nedenle gece boyunca diğer yıldızlar bu doğrultu etrafında dolanıp daire çizerlerken, Polaris gece boyunca neredeyse sabittir.

Tüm Reklamları Kapat

Polaris ya da teknik adıyla α Ursae Minoris (α UMi) bizden 433 ışık yılı (133 parsek) uzaklıkta yer alır. Aslında tek bir yıldız değil, üçlü bir yıldız sistemidir. Bunlardan Polaris Aa (α UMi A) bir sarı süperdev yıldız, küçük eşlikçisi Polaris Ab(α UMi Ab) ile bir yörüngede dolanırken bu çift aynı zamanda Polaris B (α UMi B) ile birlikte bir yörüngede dolanır.

Polaris yıldızı her ne kadar gökyüzünün en parlak yıldızı olmasa da yer aldığı Küçük Ayı (Ursa Minor) takımyıldızının en parlak üyesidir. Takımyıldızların en parlak üyelerine alfa (alpha) sıfatı verildiğinden bir diğer adı da α UMi'dir.

Bunlardan en büyük kütleli olan α UMi Aa yıldızı 5.4 Güneş kütlesine sahip bir sarı süperdevdir. Diğer iki yıldızdan α UMi Ab ise 1.26 Güneş kütlesine, α UMi B ise 1.39 Güneş kütlesine sahiptir. Üçlü sistemin ana bileşeni olan α UMi Aa, aslında klasik Cepheid sınıfından bir değişen yıldızdır ve parlaklığı zamanla değişir. Görünür parlaklığı 1.86 kadir ile 2.13 kadir arasında gidip gelmektedir. Polaris Ab 9.2 kadir, Polaris B ise 8.7 kadir ile görme sınırlarının dışında kalır. Aslında Polaris Aa bile yaklaşık 2 kadirlik parlaklığıyla çok yüksek ışık kirliliğine sahip metropollerden görülemeyebilir.

Polaris gökyüzündeki en parlak 25 yıldız listesinde yer almayacak kadar sönüktür.

Kutup Yıldızını Diğerlerinden Ayıran Özellik Nedir?

Kutup yıldızının gece boyunca kuzeyi gösterdiğini bildiğimize göre, demek ki diğerleri gece boyunca sabit değil sonucunu çıkartabiliriz ki bu doğrudur. Gece boyunca yıldızların konumu, tıpkı Güneş'in gündüz boyunca hareketi gibi bir hareket izler. Bu hareket, kesinlikle yıldızların gerçek hareketinden kaynaklanmamaktadır. Yıldızlar uzayda hareket etmektedir evet, fakat o kadar uzaktadırlar ki, en yakınlarının dahi hareketi, bir gün içerisinde belirli bir değişim yaratmaz.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Gece boyunca yıldızların bu hareketinin sebebi, Dünya'nın kendi ekseni etrafındaki dönüşüdür. Dünya'nın kendi etrafındaki dönüşünü tanımlarken, bir dönüş ekseninden bahsederiz. Dünya, bu eksenin etrafında döner. Eğer bir yıldız, tam bu eksenin baktığı doğrultuda yer alırsa, işte o yıldızın konumu hiç değişmez; şüphesiz ki bu yıldız, bizim kutup yıldızımız olur! Diğer tüm yıldızlar ise, kutup yıldızının etrafında bir çember çizerek gece boyunca hareket ederler. Herhangi bir yıldız, kutup yıldızına ne kadar uzaksa, bu çember de o kadar büyür. Ardından diğer kutup yönünde küçülmeye başlar.

Kuzeyde Farklı, Güneyde Farklı!

Kuzeyde kutup yıldızı olarak adlandırdığımız özel bir yıldız var. Şans eseri, çıplak gözle de görülebilen bu yıldız, neredeyse Dünya'nın dönüş ekseni ile aynı doğrultuda bulunuyor. Az önce de bahsettiğimiz gibi, bu yıldızın adı Polaris'tir. Ne yazık ki, güney yarımküre bu kadar şanslı değil: Onlarda dönüş eksenine denk gelen yeterince parlak bir yıldız bulunmuyor. Bu durum, en çok astrofotoğrafçılık yapanların başına beladır. Çünkü, takip sistemleri Dünya'nın dönüş hareketini taklit ettiğinden dolayı, dönüş eksenini hedef almak zorundadır. Eğer parlak bir yıldız bu noktaya denk gelirse, o ekseni bulmak kolaydır; yoksa işler zorlaşıyor.

Kuzeydeki kutup ekseni, şans eseri Polaris ile çakışmaktadır.
Kuzeydeki kutup ekseni, şans eseri Polaris ile çakışmaktadır.
Güneydeki kutup ekseni ne yazık ki makul bir şekilde görülebilen herhangi bir yıldızla çakışmamaktadır (elbette isabet ettiği yıldızlar vardır; ancak bunlar çok uzak ve çok sönük yıldızlardır).
Güneydeki kutup ekseni ne yazık ki makul bir şekilde görülebilen herhangi bir yıldızla çakışmamaktadır (elbette isabet ettiği yıldızlar vardır; ancak bunlar çok uzak ve çok sönük yıldızlardır).

Kutup Yıldızı Sürekli Sabit Midir?

Kutup yıldızı aslında tam olarak sabit değildir. Dünya'nın dönemsel olarak sahip olduğu bir presesyon (yalpalama) hareketi bulunur. Bu sebeple Dünya'nın dönüş ekseninin gökyüzünde baktığı nokta sürekli olarak değişir. Bu da kutup yıldızının zamanla değişmesi demektir. Fakat bu süre o kadar da kısa değildir ve on bin yıllar mertebesinde sürer. Dünya, bu yalpalama hareketinin bir turunu 25.800 yılda tamamlar.

Günümüzden 13,000 yıl kadar sonra, kuzey yarı kürenin kutup yıldızı, bugünlerde yaz aylarının parlak yıldızlarından olan Vega olacaktır.

Yıldız İzi Fotoğrafları: Fotoğraflarda Yıldızlar Neden Daire Şeklinde İzler Bırakıyor?

Bazen astrofotoğraflarda, aşağıdaki gibi, fotoğrafta izler oluşturan yıldızlar görürsünüz. Bunlar, uzun pozlamalar sonucu elde edilen karelerdir. Dakikalardan, saatlere kadar uzanabilir. Yeri gelmişken, size bunlarla ilgili havalı bir bilgi verelim. Diğer yıldızlar, Dünya'nın dönüş hareketinden dolayı kutup yıldızının etrafında dolanıyor gibi görünürler dedik. Dünya bir gün içerisinde 24 saate sahiptir. Eğer 360 dereceyi, yani tam bir tur çemberi, 24 saatlik dilimlere bölerseniz, saat başına 15 derece elde edersiniz. Bu fotoğraflarda yıldızların yaptığı açıyı ölçerek, kaç saatlik bir pozlamayla elde edildiklerini bulabilirsiniz!

Tüm Reklamları Kapat

Kutup Yıldızıyla Konum Nasıl Belirlenir?

Kuzey kutup yıldızı Polaris'in Dünya'nın dönüş eksenine denk geldiğini biliyoruz. Peki böyle bir durumda tam olarak kuzey kutup dairesine ya da ekvatora gidersek ne olur?

Kuzey kutup dairesinde Dünya'nın dönüş ekseni içimizden geçerek, tam başımızdan yukarıyı hedef alır! Bu durumda kutup yıldızı tam başucu (tepe) noktasında olmalıdır. Ekvatora giderseniz ise tam ufuk çizgisinde yer alacaktır. Yani aslında kutup yıldızının yerden olan açısal yüksekliği, bize bulunduğumuz enlem hakkında doğrudan bilgi verir.

Buradan da neden güney yarı kürede farklı bir yıldız olması gerektiğini anlayabilirsiniz. Çünkü orada artık Polaris, yerin altında kalmaktadır. Yılın hangi döneminde hangi saatinde olursanız olun, güney yarı küreden onu görmek mümkün değildir. Buradan da şunu anlayabiliyoruz: Bazı yıldızlar gece boyunca görünür, bazıları dönemsel görünür, bazıları gece doğabilir ya da batabilir, bazıları ise asla görünmez.

Ama eğer Polaris'i görebiliyorsanız, pusulanızın 0° kenarını ufka tutun. 0° kenarını ufuğa hizalı tutarken, pusulanızın bir kolunu Polaris'e bakacak şekilde döndürün. Açıyı okuyun. Bu açı, Polaris'in ufuktan olan yüksekliğini gösterecektir ve bu sayı, aynı zamanda enleminize eşittir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
37
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 15
  • Bilim Budur! 11
  • Muhteşem! 6
  • Merak Uyandırıcı! 5
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 4
  • İnanılmaz 3
  • Umut Verici! 1
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • B. F. Leeth. (1965). Earth's Axis Precession.
  • N. R. Evans, et al. (2008). Direct Detection Of The Close Companion Of Polaris With The Hubble Space Telescope. American Astronomical Society, sf: 1137-1146. doi: 10.1088/0004-6256/136/3/1137. | Arşiv Bağlantısı
  • Education. Use The Altitude Of Polaris To Find Latitude. Alındığı Tarih: 8 Ekim 2022. Alındığı Yer: Education | Arşiv Bağlantısı
Sıkça Sorulan Sorular

Kutup yıldızı, kuzey yarımkürenin kutup yıldızıdır. Polaris, kuzey kutbunun bulunduğu yönü belirler. Bu, Dünya'nın dönüş ekseni doğrultusuna çok yakın bir noktada olmasından kaynaklanır.

Kutup yıldızı, Büyük Ayı takımyıldızının uç kısmındaki iki yıldızın doğrultusunda, ikilinin arasındaki mesafenin yaklaşık beş kat ilerisinde yer alır.

Polaris, α Ursae Minoris (α UMi) yıldız sisteminin bir üyesidir. Bu sistem, üç yıldızdan oluşmaktadır.

Hayır, güney yarımkürede belirgin bir kutup yıldızı bulunmaz. Kuzey yarımküredeki kutup yıldızı Polaris'tir.

Kutup yıldızının yerden olan açısal yüksekliği, bulunduğumuz enlem hakkında bilgi verir. Kuzey kutup dairesinde kutup yıldızı tam tepe noktasında, ekvatora giderseniz ufuk çizgisinde yer alır.

Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 19/03/2024 08:28:40 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/12958

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Bellek
Genel Görelilik
Maske Takmak
İklim Değişikliği
Bilim İnsanları
Kök Hücre
Antibiyotik
Mers
Araştırmacılar
Nükleer Enerji
Evrim Ağacı
Böcek Bilimi
Çekirdek
Siyah
Avcı
Temel
Gıda Güvenliği
Uterus
Çevre
Amerika Birleşik Devletleri
Çiçek
Film
Karar Verme
Kuş
Demir
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ö. Kayalı. Kutup Yıldızı (Polaris) Nedir? Kutup Yıldızı Nasıl Bulunur ve Neden Hep Sabittir?. (8 Ekim 2022). Alındığı Tarih: 19 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/12958
Kayalı, Ö. (2022, October 08). Kutup Yıldızı (Polaris) Nedir? Kutup Yıldızı Nasıl Bulunur ve Neden Hep Sabittir?. Evrim Ağacı. Retrieved March 19, 2024. from https://evrimagaci.org/s/12958
Ö. Kayalı. “Kutup Yıldızı (Polaris) Nedir? Kutup Yıldızı Nasıl Bulunur ve Neden Hep Sabittir?.” Edited by Ögetay Kayalı. Evrim Ağacı, 08 Oct. 2022, https://evrimagaci.org/s/12958.
Kayalı, Ögetay. “Kutup Yıldızı (Polaris) Nedir? Kutup Yıldızı Nasıl Bulunur ve Neden Hep Sabittir?.” Edited by Ögetay Kayalı. Evrim Ağacı, October 08, 2022. https://evrimagaci.org/s/12958.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close