Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Kozmoloji Nedir? Evrenbilim Neleri Araştırır?

Kozmoloji Nedir? Evrenbilim Neleri Araştırır?
Nebulaların dansını gösteren bir sanatçı konsepti (gerçek değildir).
2 dakika
4,294
Evrim Ağacı Akademi: Kozmoloji (Evrenbilim) Yazı Dizisi

Bu yazı, Kozmoloji (Evrenbilim) yazı dizisinin 1. yazısıdır.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat

Kozmoloji, dilimizdeki anlamıyla evren bilimdir. Türkçeye, Yunancadaki κοσμολογία (cosmologia) kelimesinden geçmiştir ve bu kelimedeki κόσμος "kozmos, düzen, bütün", λογια [logia] ise "söylev" kelimesinden gelmektedir ("kozmos/düzen hakkındaki sözlerimiz" anlamına gelmektedir). Evrenin olumuşunu, evrimini ve dinamiğini inceler. Evrenin nasıl oluştuğu, evrenin geçmişte nasıl bir halde olduğu, gelecekte nasıl olacağı, geometrisinin neye benzediği, yoğunluğunun ne olduğu ve bunun onu nasıl etkilediği, onu oluşturan baryonik madde, karanlık madde ve karanlık enerji yoğunluklarının evrende nasıl dağıldığı, nasıl bir şekilde genişlediği (ya da büzüştüğü), zaman içerisindeki değişiminin fiziğe olan etkisi, uzay ve zaman kavramı, kütle çekimi ve bunun ne anlam ifade ettiği gibi sayısız soruya cevap arayan bir bilim dalıdır.

Kozmolojinin Fizik ve Matematik ile İlişkisi

Oldukça kapsamlı ve karmaşık bir alan olduğundan dolayı, kozmoloji çalışanlar (ki bunlara "kozmolog" ya da "evren bilimci" denir), oldukça iyi matematik bilmek zorundadır. Matematikte şu kavramlarla muhtemelen karşılaşırlar:

Tüm Reklamları Kapat

  • grup teorisi (ve aksiyonlar),
  • lineer cebir,
  • vektör uzayları,
  • tensör analizi,
  • Riemann geometrisi,
  • diferansiyel denklemler,
  • diferansiyel geometri,
  • topoloji,
  • diferansiyel denklemler,
  • metrikler vb.

Fizikte de şu konulara sıklıkla ihtiyaç duyulur:

  • klasik mekanik (hamiltonian ve lagrangian),
  • elektromanyetik teori (elektrik alanlar, manyetik alanlar, kabaca alanlar teorisi de diyebiliriz),
  • kuantum mekaniği,
  • termodinamik,
  • parçacık fiziği (karanlık madde arayışları, nötrino salınımları, Higgs),
  • istatistiksel mekanik,
  • özel ve genel görelilik
  • ve tabii ki kozmolojinin kendisi.

Kozmolojiyi de diğer fizik alanlarında olduğu gibi gözlemsel/pratik ve teorik olarak ikiye ayırmak mümkündür. Gözlemsel kozmoloji iyi teknolojik imkanlar (güçlü teleskoplar ve uydular) gerektirirken, teorik bu denli yatırım gerekmemektedir. Bazen süperbilgisayarlara, çeşitli hesaplama ve simülasyonlar için ihtiyaç duyulmaktadır. Lakin iyi teorik çıkarımlar için elbette bunların gözlemsel verilerle uyum içerisinde olması, dolayısıyla birbirlerinden faydalanması gerekmektedir. Yani elbette ki her ikisi birbiri ile uyum içerisinde çalışır, dolayısıyla birbirlerine ihtiyaç duyarlar.

Tüm Reklamları Kapat

Günümüzde kozmolojideki en güncel konulara; karanlık madde, karanlık enerji, Hubble sabiti gibi kozmolojik parametrelerin belirlenmesi, kara delikler, erken evren, çekimsel (gravitasyonel) dalgalar, modifiye çekim (modified gravity), galaksi oluşum ve evrimleri, galaksi kümeleri ve büyük yapılar, baryon akustik salınımlar ve aktif galaksi çekirdekleri (kuazarlar, blazarlar, radyo galaksiler vb.), kozmik mikrodalga arkaplan ışımasının analizi örnek verilebilir. Bunlardan bazılarını "astrofizik" ya da "ekstragalaktik astronomi" adı altında da görebilirsiniz.

Takdir edersiniz ki bunlar birer tanımlamadır ve keskin farklar olmadığından herkes farklı tanımları tercih edebiliyor. Yani burada bir başlık altında gördüğünüz bir konuyu başka bir yerde başka bir başlık altında görebilirsiniz. Bu nedenle burada bahsettiklerimiz, genel bağlamda bilgi edinmenizi sağlamak için hazırlanmıştır.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Kozmoloji (Evrenbilim) Yazı Dizisi

Bu yazı, Kozmoloji (Evrenbilim) yazı dizisinin 1. yazısıdır.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
98
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 45
  • Merak Uyandırıcı! 21
  • Bilim Budur! 16
  • Muhteşem! 9
  • İnanılmaz 9
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 8
  • Umut Verici! 5
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 19/03/2024 14:33:41 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/12742

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Bellek
Genel Görelilik
Maske Takmak
İklim Değişikliği
Bilim İnsanları
Kök Hücre
Antibiyotik
Mers
Araştırmacılar
Nükleer Enerji
Evrim Ağacı
Böcek Bilimi
Çekirdek
Siyah
Avcı
Temel
Gıda Güvenliği
Uterus
Çevre
Amerika Birleşik Devletleri
Çiçek
Film
Karar Verme
Kuş
Demir
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ö. Kayalı, et al. Kozmoloji Nedir? Evrenbilim Neleri Araştırır?. (24 Aralık 2022). Alındığı Tarih: 19 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/12742
Kayalı, Ö., Bakırcı, Ç. M. (2022, December 24). Kozmoloji Nedir? Evrenbilim Neleri Araştırır?. Evrim Ağacı. Retrieved March 19, 2024. from https://evrimagaci.org/s/12742
Ö. Kayalı, et al. “Kozmoloji Nedir? Evrenbilim Neleri Araştırır?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 24 Dec. 2022, https://evrimagaci.org/s/12742.
Kayalı, Ögetay. Bakırcı, Çağrı Mert. “Kozmoloji Nedir? Evrenbilim Neleri Araştırır?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, December 24, 2022. https://evrimagaci.org/s/12742.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close