Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Görünür Bölge: Görünür Işık Nedir? Neden Sadece Belli Renkleri Görebiliyoruz?

Görünür Bölge: Görünür Işık Nedir? Neden Sadece Belli Renkleri Görebiliyoruz?
6 dakika
14,614
Evrim Ağacı Akademi: Elektromanyetizma Yazı Dizisi

Bu yazı, Elektromanyetizma yazı dizisinin 6. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Elektromanyetik Spektrum (Tayf) Nedir?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat

Elektromanyetik spektrumda insan gözünün görebildiği aralığı tanımlayan "görünür bölge"nin dalga boyu aralığı yaklaşık 380-700 nanometredir. 380 nm tarafı yüksek enerjili bölge olan mor-mavi ışığa, 700 nm tarafı ise düşük enerjili bölge olan kırmızı ışığa karşılık gelir. Görünür bölgede gördüğümüz renkler, sırasıyla gökkuşağında gördüğümüz renklerdir.

  • Görünür ışığın dalga boyu 380-700 nanometre arasındadır.
  • Görünür ışık için dalga boyu en büyük olan renk kırmızıdır (700 nanometre tarafı).
  • Görünür ışık için dalga boyu en küçük olan renk mor-mavidir (380 nanometre tarafı).
  • Görünür ışık için dalga boyları sıralaması küçükten büyüğe; mor, mavi, yeşil, sarı, turuncu ve kırmızıdır.

Görsel Bölge (Görünür Işık)

Elektromanyetik radyasyonu oluşturan elektromanyetik spektrumun tüm bölgeleri ışık olarak adlandırılabilir. Ancak bizler bunun çok küçük bir bölümünü görebiliriz, bu bölgeyi de görünür bölge (veya "görünür ışık") olarak adlandırırız. Çünkü gözlerimizdeki fotoreseptör hücrelerden olan koni hücreleri sadece küçük bir bant aralığına duyarlıdır. Spektrumun diğer bölgeleri, görsel anlamda, biyolojik algı limitimizin dışında kalmaktadır. Bu nedenle insan gözü, elektromanyetik spektrumun yaklaşık %0.0035'lik bir kısmını görebilmektedir.

Tüm Reklamları Kapat

İnsanın görüş yeteneğinin neden bu aralığın dışına çıkılamamasının nedeni, evrimsel açıdan bu yönde bir seçilim baskısı ve/veya tür içi varyasyon bulunmamasıdır. Keza etrafımızda görünür bölge ışınları Güneş nedeniyle oldukça fazla bulunmaktadır. Oysa ki mikrodalga, X-ışını gibi ışınlar neredeyse hiç yoktur, dolayısıyla bunları görebilmek evrimsel açıdan da neredeyse hiçbir anlam ifade etmez. Hominid atalarımızın besin kaynakları olan meyveler görünür bölge dalga boylarında ışığı yansıtmaktadırlar ve türümüzün göz evriminin bu doğrultuda gerçekleştiği düşünülmektedir. Bununla birlikte görünür bölgeleri bizden farklı olan bazı kuş türlerinin besin kaynakları morötesi ışığı yansıtmaktadırlar.

Keza katarakt gibi durumlarda gözdeki lensin ameliyatla aldırılması durumunda, eğer yerine yenisi konmayacak olursa, göz mor bölge tarafında daha çok ışık görmeye başlar. Bu durum gördüğümüz nesnelerin rengini algılayış şeklimizi değiştirir, onları daha mavi-mor tonlarda yapar. Büyük ressam Claude Monet bu durumu tecrübe etmişti ve tablolarındaki farklılık durumu özetler nitelikteydi.

Tüm Reklamları Kapat

Prizmadan geçen beyaz ışık, onu oluşturan dalga boylarına ayrışır. Her dalga boyuna sahip ışık farklı açılarda kırıldığı için gökkuşağı gibi bir hüzme ortaya çıkar.
Prizmadan geçen beyaz ışık, onu oluşturan dalga boylarına ayrışır. Her dalga boyuna sahip ışık farklı açılarda kırıldığı için gökkuşağı gibi bir hüzme ortaya çıkar.

Tüm görünür bölgeyi barındıran bir beyaz ışık demeti prizmadan geçerse, farklı dalga boyları farklı açılarla kırılarak ayrılırlar ve renkleri oluştururlar. Çıplak gözle algılayabildiğimiz tüm renklerden oluşan görünür bölge, en küçük dalga boyuna sahip olan mor (380 nm) ve en büyük dalga boyuna sahip olan kırmızı (700 nm) renkleri arasındadır.

Burada resimlerden, boyalardan alışık olduğumuz renk kavramı kafanızı karıştırmamalı. Gökkuşağını oluşturan tüm renklerin birleşimi aslında beyaz renktir, fakat boyaların hepsini birleştirecek olursanız koyu bir ton ortaya çıkar. Bu, yansımanın ve soğurmanın doğasıyla alakalıdır.

Güneş'ten Gelen Görünür Işık

Görebildiğimiz ışığın doğal kaynağı, yıldızımız olan Güneş'tir. Güneş'in rengini çoğunlukla sarımsı olarak tanımlarız ve bu durum onun yüzey sıcaklığı (ya da etkin sıcaklığı) ile doğrudan ilişkilidir. Bu durum ışımanın doğasıyla ilgilidir, bir başka deyişle cisimler sıcaklıklarından ötürü bir ışıma yaparlar. Fakat insan gibi göreli olarak soğuk cisimler, görünür bölgede ışık yayacak kadar sıcak değildir. Bu nedenle geceleri insan gibi nesneleri gözleyebilmek için kızılötesi frekanslarda çalışan gece görüş kameraları geliştirilmiştir. Fakat Güneş'in yüzey sıcaklığı yaklaşık 5780 Kelvin (5500 °C) dolaylarındadır ve böyle bir cisim görünür bölgede oldukça fazla ışıma yapar. Bir demirin ısındıkça kızarmasının nedeni de budur.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Cisimlerin sıcaklıkları arttıkça, daha kısa dalga boylarında daha fazla ışınım yaparlar ve bu da onların renginin mavi tonlara kaymasına neden olur. Dalga boyu azaldıkça frekans ve enerji artmaktadır. Bu nedenle dalga boyu küçük olan mavi rengin sıcaklığı kırmızıdan daha yüksektir. Yıldızların renkleri de sıcaklıkları hakkındaki temel bilgiyi bizlere sağlar. Güneş'in yüzey sıcaklığı yaklaşık 5.500 °C olduğu için diğer renklerden daha fazla sarı rengi üretir. Eğer Güneş'in yüzeyi daha serin olsaydı (örneğin 3.000 °C) Betelgeuse yıldızı gibi kırmızımsı bir renkte görünürdü. Güneş daha sıcak olsaydı (12,000 °C civarı) yıldız Rigel gibi maviye dönerdi (Şekil 3).

Görünür Işık Dalga Boyu

Görünür ışığı oluşturan renklerin dalga boyu aralığı aşağıdaki tablodaki gibidir. Frekans arttıkça enerjinin arttığına ve dalga boyunun azaldığına dikkat edin. Bu durum ışığın dalga doğasıyla ilgilidir. Aradaki ilişki E=hf ve fλ = c denklemleriyle verilir. Burada E enerji, h planck sabiti, f frekans, λ dalga boyu ve c ise ışık hızıdır. Birimlerden nm nanometre, THz terahertz ve eV de elektronvolttur.

Elektromanyetik Spektrumun Diğer Bölgeleri

Birçok kişi tarafından bilinmese de aslında elektromanyetik spektrumun diğer bölgeleri olan gama ışınları, x-ışınları, moröte (ultraviyole), kızılöte (infrared), mikrodalga ve radyo dalgaları da tıpkı görünür bölge gibi birer ışıktır, yani fotonlardan oluşur. Tek fark dalga boylarıdır, dolayısıyla enerjileri, frekanslarıdır (birbirleriyle orantılı değiştiklerini hatırlayın). Genellikle radyasyon denilince akla oldukça zararlı bir kavram gelse de görünür ışık da diğerleri de birer radyasyondur. Zararlı radyasyonu ifade etmeye çalışırken aslında iyonize edici radyasyondan bahsederiz. Fakat bunların temelde aynı şey, yani birer foton olduğunu bilmek önemli.

Elektromanyetik spektrumda farklı dalga boylarına (frekans ve enerjilere) sahip diğer bölgeler.
Elektromanyetik spektrumda farklı dalga boylarına (frekans ve enerjilere) sahip diğer bölgeler.

Bitkiler, Fotosentez ve Görünür Bölge

Bitkilerin yapraklarının yeşil renkli olması, kloroplastlarında yer alan klorofillerin en çok yeşil dalga boyunu yansıtmasından kaynaklanır. Bu aynı zamanda şunu söyler, klorofiller mavi ve kırmızı dalga boyunu, yeşile göre daha fazla kullanır. Yıllar boyunca bitkilerin fotosentez gibi hayati görevleri için görünür ışığı nasıl kullandığı detaylıca çalışılmıştır. Bugün bu konuyu fotosentetik pigmentlerin ışığı soğurma spektrumu adı altında inceliyoruz. Yani her bir fotosentetik pigment (örneğin klorofil a), farklı dalga boylarını farklı miktarlarda soğurmaktadır.

Farklı fotosentetik pigmentlerin, farklı dalga boylarındaki ışığı ne kadar soğurduğunu gösteren grafik.
Farklı fotosentetik pigmentlerin, farklı dalga boylarındaki ışığı ne kadar soğurduğunu gösteren grafik.

Bitkilerin farklı dalga boylarındaki ışık altında, farklı morfolojilere sahip olduğu bilinmekte ve bu durum fotomorfogenez (photomorphogenesis) adı altında çalışılmaktadır. Örneğin mavi ışık ağırlıklı beslenen bitkilerde yaprak ve kök oluşumunun daha fazla desteklendiği, kırmızı ışık ağırlıklı beslenen bitkilerde ise meyve oluşumunun daha çok tetiklendiği bilinmektedir. Bu nedenle piyasada full spektrum adı altında hem mavi hem de mavi ışık barındıran (fakat yeşil eksikliği olan) bitki ışıklandırmaları görebilirsiniz. Bazı üretim tesisleri duruma göre bu ışıkları tercih etse de birçok yerde beyaz ışık kullanılmaktadır. Bu noktada beyaz ışığın yeşil dalga boylarını da barındırdığını ve bunun bitkiye katkısı olduğunu hatırlamakta yarar var. Ayrıca estetik amaçlarla evinizdeki bitkileri aydınlatmak istiyorsanız mor ışık pek tatmin edici olmayabilir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Elektromanyetizma Yazı Dizisi

Bu yazı, Elektromanyetizma yazı dizisinin 6. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Elektromanyetik Spektrum (Tayf) Nedir?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
42
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 10
  • Muhteşem! 8
  • Bilim Budur! 8
  • İnanılmaz 5
  • Merak Uyandırıcı! 4
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Umut Verici! 1
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/03/2024 16:20:27 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/12963

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Alan
Astrobiyoloji
Alkol
Yaşanabilir Gezegen
Çekirdek
Tohum
Botanik
Nöron
Makina
Karanlık
Uydu
Aminoasit
Geometri
Sayı
Mantık Hatası
Beyin
Bilişsel
Hominid
Evren
Süt
Araştırma
Filogenetik
Homo Sapiens
İspat
Güneş
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
E. Haliki, et al. Görünür Bölge: Görünür Işık Nedir? Neden Sadece Belli Renkleri Görebiliyoruz?. (1 Aralık 2022). Alındığı Tarih: 29 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/12963
Haliki, E., Kayalı, Ö. (2022, December 01). Görünür Bölge: Görünür Işık Nedir? Neden Sadece Belli Renkleri Görebiliyoruz?. Evrim Ağacı. Retrieved March 29, 2024. from https://evrimagaci.org/s/12963
E. Haliki, et al. “Görünür Bölge: Görünür Işık Nedir? Neden Sadece Belli Renkleri Görebiliyoruz?.” Edited by Ögetay Kayalı. Evrim Ağacı, 01 Dec. 2022, https://evrimagaci.org/s/12963.
Haliki, Emir. Kayalı, Ögetay. “Görünür Bölge: Görünür Işık Nedir? Neden Sadece Belli Renkleri Görebiliyoruz?.” Edited by Ögetay Kayalı. Evrim Ağacı, December 01, 2022. https://evrimagaci.org/s/12963.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close